Categorie: etymologie

Hoe zeg je “belletje trekken” in het Engels?

Belletje trekken, belletje lellen, belletje leuren of belleketrek (België): je belt aan (of klopt op de deur) en rent dan weg. In Engelstalige landen wordt dit spelletje ook gespeeld, maar ze hebben er nogal veel verschillende namen voor. Dus wat is de beste manier om “belletje trekken” naar het Engels te vertalen?

Nou, die is er dus niet. Net als bij veel van dit soort spelletjes, zijn er enorm veel plaatselijke namen voor. In de UK bijvoorbeeld is één van de bekendste termen “knock knock ginger” of “knock down ginger“.

Als je goed Engels kunt zul je misschien denken dat het woord “ginger” naar een roodharig persoon verwijst, en dan klinkt “knock down ginger” niet zo tof. Maar historisch gezien is dit niet de betekenis. “Ginger” komt in dit geval van “to ginger up” (= activeren), en “knock down” van de neerwaartse beweging van ouderwetse deurkloppers. “Knock down ginger” betekent dus gewoon “aankloppen en wegwezen”.

Ik adviseer als vertaling het Amerikaanse “ding dong ditch“, omdat die net als onze Nederlandse variant met aanbellen te maken heeft in plaats van aankloppen. “Ditch” verwijst in dit geval naar “to ditch something” (= iets achterlaten). Ik denk dat Engelstaligen die deze benaming niet kennen, toch iets met deze term aankunnen. Bij “knock knock ginger” zullen ze het gewoon niet snappen, bovenop het feit dat men dus zal denken dat het iets met roodharigen te maken heeft.

Een andere vertaalmogelijkheid is het Britse “knock and run“, die geeft ook goed weer wat het spelletje precies inhoudt. In de UK hebben alle termen iets met “kloppen”, in plaats van “aanbellen”. Iets als *ring the doorbell and run* bestaat niet (al zou het wel begrepen worden).

Het spelletje zelf wordt wel regelmatig met aanbellen gespeeld, het is niet zo dat Engelse kindertjes altijd op de deur kloppen en nooit aanbellen. Dat “knock” is in dit geval een historische term, omdat het spelletje ouder is dan deurbellen (denk ik dan). Misschien hadden mensen in de UK vooral deurkloppers toen men in Nederland al van die deurbellen aan een touwtje hadden? Wie weet.

Een populair onderwerp voor taalkundigen

Misschien vraag je je af waarom ik dit artikel eigenlijk schrijf. Er zullen niet heel veel Nederlandstaligen zijn die deze vertaling nodig hebben. Dat klopt. Ik wilde vooral een mooi staaltje taalkundig onderzoek delen, namelijk deze kaart van de UK, waar goed wordt aangegeven waar welke terminologie gebruikt wordt.

Ook bij niet-taalkundigen is de benaming van belletje trekken een populair onderwerp. Er zijn diverse twitterpolls geweest over “hoe noem je dit spelletje”, en in populaire dagbladen wordt er ook vaker over geschreven dan je zou denken.

Heddwen Newton is vertaler en docent Engels. Naast hoezegjeinhetEngels.nl werkt ze sinds oktober 2022 aan “English in Progress“, de Engelstalige versie van “Taalpost“. Die bestond namelijk nog niet!

Disclaimer: deze site is geen woordenboek. Mijn vertalingen zijn de meningen van één mens, en mijn voorbeelden zijn zelfverzonnen. Meer weten? Kijk dan bij de veelgestelde vragen.

Bron foto: Cátia Matos, Pexels

Hoe zeg je “kleur bekennen” in het Engels?

Ik heb het gedaan!

“Kleur bekennen” is zo’n uitdrukking die in het Nederlands niet helemaal eenduidig gebruikt wordt, waardoor de vertaling naar het Engels ook lastig is. Hieronder de betekenissen die de term in het Nederlands kan hebben, en de bijbehorende mogelijke Engelse vertalingen.

Betekenis 1: (politieke) mening publiek maken

Dit thema speelt al een tijdje in de maatschappij en onze vereniging moet nu kleur bekennen.This subject has been a societal issue for a while, and it is time for our club to take sides.

(…) to state our position in clear terms.

(…) to commit to a position.

(…) to nail our colours to the mast. (=je maakt je positie bekend, én bent bereid er tot de laatste snik voor te vechten)

(…) to show our true colours. (=onze ware aard te laten zien)
Als je de politiek in wil, moet je wel bereid zijn kleur te bekennen.If you want to work in politics, you have to have courage in your convictions.

(…) you have to be willing to take sides.

(…) you have to be willing to state your position in clear terms.

Betekenis 2: een geheim (standpunt) prijsgeven

Ik heb het jarenlang geheim gehouden, maar nu moet ik kleur bekennen.I’ve kept it secret for years, but now I have to come clean.

(…) now I have to admit the truth.

(…) now I have to confess the truth.

(…) now I have to lay my cards on the table.

(…) now I have to show my hand.

Betekenis 3: je ware identiteit laten zien

Vanbinnen ben je een feestbeest, en vanavond is het tijd om kleur te bekennen!You’re a party animal on the inside, and tonight is the night to show your true colours!

(…) to show them what you are made of!

Betekenis 4: gebruik als grapje want het verhaal gaat over kleur

Ik heb bijna het gevoel dat “kleur bekennen” vaker wordt gebruikt als grapje dan in de “echte” betekenis. In dat geval heb je als vertaler een Engels idioom nodig dat over kleur gaat, en dat zo goed mogelijk in de context past. Hieronder een paar opties. Ik heb ze niet dikgedrukt omdat het geen echte vertalingen zijn.

Het is tijd om kleur te bekennen: welke haarkleur kies jij deze zomer?It’s time to show your true colours…

Time to lend colour to your life …

Colour yourself happy and …

You’ll pass with flying colours if you…

Let op met uitdrukkingen met “colours”

Vertalers kiezen vaak als vertaling een Engelse uitdrukking waar ook qua letterlijke betekenis iets vergelijkbaars aan is, en in dit geval zijn er voor “kleur bekennen” twee Engelse uitdrukkingen die in de buurt komen en ook met kleur te maken hebben: “nail one’s colours to the mast” en “show one’s true colours”.

“To nail one’s colours to the mast” (ook wel “to pin”) is in dit geval een goede vertaling, al kleeft er wel een extra betekenis aan vast: schepen gaven zichzelf vroeger over door de vlag te strijken. Nagelde ze hun vlag aan de mast vast, dan betekende dat dat ze bereid waren te vechten tot de laatste snik. Die laatste snik, die zit niet in het Nederlandse “kleur bekennen”. Ook ben ik een beetje bang dat niet-native Engelsen deze uitdrukking niet zullen kennen of begrijpen.

“To show one’s true colours” betekent “je ware aard laten zien” en is vaak negatief in betekenis. “I thought I loved her, but then she showed her true colours and now I know how manipulative she is.” Soms een bruikbare vertaling, maar vaak ook niet.

(Overigens, als je Amerikaans Engels gebruikt, schrijf je “colors”. Maar dat wist je waarschijnlijk al!)

Eigenlijk heeft het met kaarten te maken

“Kleur bekennen” komt eigenlijk van het spelen met kaarten, het gaat erom dat je in een kaartspel gedwongen wordt te laten zien welke kleur kaarten je in je hand hebt, Qua historische betekenis zijn de vertalingen “to show your hand” en “to lay your cards on the table” eigenlijk het mooist, want die hebben dezelfde betekenis: laten zien welke kaarten je in je hand hebt. Maar voor het huidige gebruik van “kleur bekennen” zijn ze niet altijd de juiste keuze. Toch leuk om te weten!

Bedankt aan de vragensteller!

Deze vraag is gesteld via Ko-Fi, door een vragensteller die ook nog eens een kopje koffie voor me heeft betaald. Kijk, dat zien we natuurlijk graag 😉 Maar voor de arme sloebers onder ons: vragen stellen kan ook gewoon via het contactformulier!

Heddwen Newton is vertaler en docent Engels. Naast hoezegjeinhetEngels.nl werkt ze sinds oktober 2022 aan “English in Progress“, de Engelstalige versie van “Taalpost“. Die bestond namelijk nog niet!

Disclaimer: deze site is geen woordenboek. Mijn vertalingen zijn de meningen van één mens, en mijn voorbeelden zijn zelfverzonnen. Meer weten? Kijk dan bij de veelgestelde vragen.

Bron foto: FransA, Pexels

Hoe zeg je “koolzaadolie” in het Engels?

Geen olie die we in Nederlandstalig gebied vaak gebruiken, maar er zijn taalkundig niet één maar vier interessante dingen over te zeggen, dus ik behandel hem lekker toch: “koolzaadolie”. De Engelse vertaling is tegenwoordig vrijwel overal “canola oil“. Maar dat was tot voor kort niet zo…

Interessant ding 1 – rape oil

De correcte vertaling voor “koolzaadolie” is eigenlijk “rapeseed oil“. In de UK en Ierland heet het ook nog steeds zo.

Vroeger heette het zelfs “rape oil“.

Dat zit zo: de plant heette vroeger “rape” (taalkundig gezien een broertje van ons woord “raap”, een wortelknol. Biologisch gezien een broertje van de mosterdplant.).

Had niets met verkrachting te maken, de twee woorden waren gewoon toevallig hetzelfde. Maar omdat men zich er ongemakkelijk bij was gaan voelen, werd de plant vaak “rapeseed plant” genoemd. En de olie “rapeseed oil”.

Echte, onbewerkte koolzaadolie is heel ongezond, de zuren kunnen je hartspieren aantasten. De olie werd vroeger heel beperkt gegeten en in de jaren ’70 zelfs verboden voor menselijke consumptie. Koolzaadolie werd vooral gebruikt voor olielampen.

Interessant ding 2 – merknaam “Canola”

Met een chemisch proces heeft men er toen een wél eetbare vorm van gemaakt, met minder van die gevaarlijke zuren (=acids) erin. Een bedrijf in Canada noemde hun eetbare olie “Canola oil”. Canola staat voor Canada Oil Low Acid1.

Voordeel 1: het verschil met de oude niet-eetbare olie was goed duidelijk
Voordeel 2: de naam klonk leuk Italiaans
Voordeel 3: niet meer dat akelige “rape” in de naam

De naam was blijkbaar zo goed gekozen dat “Canola oil” van een merknaam nu een algemeen gangbare benaming is geworden (in het Engels heet dit “genericization”, in het Nederlands “merkverwatering“). Niet alleen in Canada, maar ook in de VS, Australië en eigenlijk overal behalve Europa.

In het VK en Ierland noemen ze de olie gewoon nog vrolijk “rapeseed oil”. Ik vraag me af hoe lang nog…

Interessant ding 3 – niet raapzaadolie

Naast koolzaadolie bestaat in het Nederlands ook raapolie/raapzaadolie. Die twee zijn bijna hetzelfde maar net niet.

Je zou denken koolzaadolie = cabbage seed oil en raapzaadolie = rapeseed oil, maar dat is niet zo. Onze “raapzaad” is een andere plant dan de “rapeseed plant”.

Ik ben geen plantenbioloog dus ik ga dit niet verder uitleggen (vooral omdat ik het zelf stiekem niet zo goed snap). Maar hiermee zijn “rapeseed oil” en “raapzaadolie” wel false friends, dus ze gaan op mijn lijstje.

Interessant ding 4 – Italiaans

Engelstaligen hebben vaak geen idee van de geschiedenis van de naam “canola oil” en gaan ervan uit dat het een Italiaanse naam is. In het Italiaans heet dit soort olie echter “colza”, en dat komt dan weer uit het Nederlands 🙂

Over andere talen gesproken, ik woon in Duitsland en hier is “Rapsöl” (wat dan weer wél de juiste vertaling is voor “rapeseed oil) ook een hele normale olie. Maar in Nederland kook ik nooit met “koolzaadolie”. Heb ik het gewoon even gemist en is koolzaadolie bij ons ook normaal? En als de olie bij ons inderdaad onbekend is, waarom? Groeit die plant bij ons niet goed? Laat het me weten in de comments!

Heddwen Newton is vertaler en docent Engels. Naast hoezegjeinhetEngels.nl werkt ze sinds oktober 2022 aan “English in Progress“, de Engelstalige versie van “Taalpost“. Die bestond namelijk nog niet!

1Voor de echte taalnerds: dit is een voorbeeld van redundantie, want eigenlijk staat er dus “Canada lage-zuur olie olie”. Net als PIN nummer (persoonlijk identificatie nummer nummer). Sommige mensen krijgen het hier heel warm van 😉

Disclaimer: deze site is geen woordenboek. Mijn vertalingen zijn de meningen van één mens, en mijn voorbeelden zijn zelfverzonnen. Meer weten? Kijk dan bij de veelgestelde vragen.

Bron foto: flickr.com/photos/taedc

Hoe zeg je “dennenappel” in het Engels?

Nederlands: dennenappel / Engels: pine cone

Een fijne, winterse, klassieke false friend. Nederlanders vertalen “dennenappel” nogal eens met “pineapple”, maar dat is in het Engels natuurlijk een ananas.

De juiste vertaling voor “dennenappel” is “pine cone“. Een “cone” is in dit geval een “kegel”. Ik vind ze niet zo kegelvormig, persoonlijk, zo’n dennenappel, maar goed, een appel is het ook niet, dus nul punten voor allebei de talen wat mij betreft!

Nederlands: ananas / Engels: pineapple

In het Engels heette de “dennenappel” vroeger overigens wél “pineapple“, het grote, exotische fruit is er dan ook naar vernoemd (omdat de vorm er op lijkt). Maar “pine cone” bestaat al sinds 1690 en heeft vrij snel het oude “pineapple” vervangen.

Dat die rare Engelsen het woord “pineapple” hebben gekozen voor het fruit in plaats van een variatie op “ananas” zoals de hele rest van de wereld heeft gedaan, daar bestaan nogal wat memes over. Zoals deze:

Dwaze False Friend Dagen

September 2022 is voor mij het moment om alle valse vrienden die ik nog klaar had staan te bespreken. Allemaal eruit, twee voor de prijs van één, hoppa!

Heddwen Newton is vertaler en docent Engels. Naast hoezegjeinhetEngels.nl werkt ze sinds oktober 2022 aan “English in Progress“, de Engelstalige versie van “Taalpost“. Die bestond namelijk nog niet!

Disclaimer: deze site is geen woordenboek. Mijn vertalingen zijn de meningen van één mens, en mijn voorbeelden zijn zelfverzonnen. Meer weten? Kijk dan bij de veelgestelde vragen.

Bron foto: Brett Sayles, Pexels

Hoe zeg je “raar” in het Engels?

Nederlands: raar / Engels: strange, weird

Deze wordt meestal op de basisschool al afgeleerd, maar het blijft een grappige false friend: “raar” wordt in het Engels “strange“, en niet “rare” (=zeldzaam). Er zijn in het Engels natuurlijk enorm veel manieren om “raar” te zeggen, waaronder het populaire “weird” en het nieuwerwetse “trippy“. Hier een rijtje:

odd

bizarre (In het Nederlands populair onder roddelende millennials, en in het Engels óók. Bizar, he?)

quirky

eccentric (van een mens)

different (in een zin als “Well, look at that. That’s …. different.”)

unusual

abnormal

weird

trippy

strange

En hoe zit het dan met het Engelse “rare”

Het Engelse woord “rare” betekent zeldzaam, iets dat niet vaak voorkomt, en in principe zou je dat ook kunnen gebruiken voor iets dat vreemd is, want vreemde dingen komen ook niet vaak voor. Dat is ook waar ons woord “raar” vandaan komt – etymologisch gezien is het ook hetzelfde woord, allebei uit het Latijn, maar het Nederlands heeft er een hele andere draai aan gegeven dan het Engels.

In uitgebreide woordenboeken vind je “rare” daarom nog wel als vertaling voor “raar”. Maar de zin *I thought it was rare that he was wearing purple trousers* klinkt heel raar (ha!) in het Engels, en ik kan eerlijk gezegd geen enkel voorbeeld verzinnen waar “rare” een bruikbare vertaling zou kunnen zijn voor “raar”.

Als je veel Amerikaanse films en TV series kijkt zul je vast ook weten dat “rare” ook “niet-doorbakken” betekent als je het hebt over een stuk vlees. Het is een heel specifiek woord, het woord “rare” wordt in het Engels verder niet gebruikt om “rauw”” te betekenen.

Overigens heeft deze tweede vorm van “rare” een hele andere etymologysche achtergrond. Een term voor ongekookt voedsel dat vroeger naar eieren verwees, blijkbaar, dat in de verste verten verwant is aan ons woord “roeren” (maar gek genoeg niet aan “rauw” of “raw”!).

Nederlands: zeldzaam / Engels: rare

Dwaze False Friend Dagen

September 2022 is voor mij het moment om alle valse vrienden die ik nog klaar had staan te bespreken. Allemaal eruit, twee voor de prijs van één, hoppa!

Heddwen Newton is vertaler en docent Engels. Naast hoezegjeinhetEngels.nl werkt ze sinds oktober 2022 aan “English in Progress“, de Engelstalige versie van “Taalpost“. Die bestond namelijk nog niet!

Disclaimer: deze site is geen woordenboek. Mijn vertalingen zijn de meningen van één mens, en mijn voorbeelden zijn zelfverzonnen. Meer weten? Kijk dan bij de veelgestelde vragen.

Bronnen foto’s: dame in het water (de jas drijft op het oppervlakte, ziet er raar uit, hè?) Rulo Davila, Pexels, vlinder The Spotted Zebra: flickr.com/photos/dany13, CC BY 2.0

Hoe zeg je “onderarm” in het Engels?

Nederlands: onderarm / Engels: forearm

Ik ben deze maand lekker veel false friends aan het doen, en vandaag kwam ik er eentje tegen waar ik zelf nog nooit bij heb stilgestaan: het Nederlandse woord “onderarm” en het Engelse woord “underarm” zijn niet hetzelfde deel van je lijf!

Het is allemaal een kwestie van perspectief. Nederlanders denken aan een staand mens met de armen langs het lijf, en noemen de delen van de arm die dan onderaan bungelen de onderarmen. Engelsen denken aan een figuur met de armen voor zich uitgestrekt, en komen dan op “de voorste gedeeltes van de armen” uit: “forearm“.

Hoe “underarm” in het Engels “oksel” werd

Engelstaligen denken dus aan een mens met de armen uitgestrekt, en noemen de delen van de arm die dan onder zijn de “underarms”. Als een kleermaker iemands maten opmeet, dan meet hij op deze manier de “underarm measurements”.

Deze term is vervolgens in het Engels populair geworden om de oksel aan te duiden, omdat het woord “armpit” als viezig werd ervaren. Het betekent letterlijk “holletje van de arm”, inderdaad een minder fijn woord dan ons neutrale “oksel”.

Deodorantreclames verwijzen liever niet naar “armpit”, gebruiken in plaats daarvan “underarm“. En aangezien er idioot veel deodorantreclames bestaan (echt, waarom?!?), is dit woord steeds bekender geworden. (Overigens wordt het woord “armpit” de laatste jaren juist weer populair in dit soort reclames. Gedeeltelijk vanwege humor, en gedeeltelijk vanwege feminisme, denk ik.)

Nederlands: oksel / Engels: underarm, armpit

Dwaze False Friend Dagen

September 2022 is voor mij het moment om alle valse vrienden die ik nog klaar had staan te bespreken. Allemaal eruit, twee voor de prijs van één, hoppa!

Heddwen Newton is vertaler en docent Engels. Naast hoezegjeinhetEngels.nl werkt ze sinds oktober 2022 aan “English in Progress“, de Engelstalige versie van “Taalpost“. Die bestond namelijk nog niet!

Disclaimer: deze site is geen woordenboek. Mijn vertalingen zijn de meningen van één mens, en mijn voorbeelden zijn zelfverzonnen. Meer weten? Kijk dan bij de veelgestelde vragen.

Bron foto’s: onderarm met creme (de foto is een kwartslag gedraaid, de persoon houdt zijn arm naar boven, ziet er raar uit zo, he?) Anna Shvets, Pexels, dame die haar haar doet: Sagar Kumar, Pexels

Hoe zeg je “Brave Hendrik” in het Engels?

Als je “brave Hendrik” opzoekt in het woordenboek Engels dan kom je wellicht uit op “good king Henry”. Klinkt als een prima vertaling. “Goh, die Hendrik die zo braaf was, was dus blijkbaar een koning” denk je dan misschien. Gebruik je deze term vervolgens als vertaling voor iemand die zich keurig aan de regels houdt, dan gaan je Engelstalige toehoorders je raar aankijken, want ze zullen geen idee hebben wat je bedoelt…

Wat blijkt? “Brave Hendrik” is niet alleen een uitdrukking in het Nederlands, maar ook een plant. En die plant heet “good king Henry” in het Engels. Maar dat heeft niets te maken met goedzakken die altijd naar hun ouders luisteren. Echt een instinkertje, dus.

Hoe noem je iemand die heel gehoorzaam is dan wel in het Engels? Daar zijn best een flink aantal opties voor:

a goody two-shoes (= brave Hendrik, moraalridder)

a goody-goody (= heilig boontje)

a do-gooder (= wereldverbeteraar, in sarcastische zin)

the good guy (meestal wel met dat “the” ervoor; je refereert naar de goeierik in een boek of film)

the teacher’s pet (=het lievelingetje van de docent)

a paragon of virtue (= toonbeeld van deugd)

a straight-laced person (=bekrompen, keurig) “strait-laced” kan ook.

Dan hebben we vervolgens een aantal woorden die met “pr” beginnen:

a prude (=iemand die preuts is)

a prim and proper person (=preuts, keurig, stijf)

a priss (=preuts trutje, Amerikaans en nogal ouderwets)

Wie was die Hendrik dan wel?

Hendrik was dus geen koning; hij was een personage in een boek dat in de 19e eeuw populair was. Wikiwand vertelt je er meer over.

Heb je een moeilijk te vertalen woord?

Is er een woord of uitdrukking waarvan je altijd denkt “hoe zeg ik dat nou in het Engels?” Laat het me dan weten! Dat kan gewoon hieronder in de comments of op mijn contactpagina.

Heddwen Newton is vertaler en docent Engels. Naast hoezegjeinhetEngels.nl werkt ze sinds oktober 2022 aan “English in Progress“, de Engelstalige versie van “Taalpost“. Die bestond namelijk nog niet!

Disclaimer: deze site is geen woordenboek. Mijn vertalingen zijn de meningen van één mens, en mijn voorbeelden zijn zelfverzonnen. Meer weten? Kijk dan bij de veelgestelde vragen.

Bron foto: Mikhail Nilov, Pexels

Hoe zeg je “Bourgondisch” in het Engels?

Nederlands: Bourgondisch / Engels: living the good life

Oh jongens. Ik vertaalde vroeger voor Visit Brabant, het toeristenbureau voor Noord Brabant1, en wat moest ik tóen vaak het woord “Bourgondisch” naar het Engels vertalen!

Eigenlijk verwijst het woord “Bourgondisch” naar “Bourgondië”, een gebied in Frankrijk. Maar als een Nederlander dit woord gebruikt dan verwijzen ze meestal naar lekker eten, lekker drinken, en van het leven genieten op de manier waarop ze dat vooral in het zuiden van Nederland en België doen.

De term stamt uit de 15e eeuw, toen Brabant een deel was van het Hertogdom Bourgondië, en daardoor goed rijk was. Er zit daarom ook een historisch tintje aan het woord, die ik in het plaatje hierboven heb proberen te vangen.

“Lekker Bourgondisch genieten” was een kreet die telkens weer in mijn Visit Brabant teksten voorbijkwam. (En dat kunnen ze ook, hoor, die Brabanders. Ik ben voor een groot deel opgegroeid in Tilburg, dus ik kan het weten!)

Hoe vertaal je “Bourgondisch” het beste naar het Engels?

Ja, dat is dus lastig. Mijn lievelingsoplossing is om de zin wat om te vormen en er iets van “living the good life” in te zetten. En omdat het in mijn geval om Noord Brabant ging, deed ik ook weleens iets als “the warm and rich hospitality that North Brabant is famous for“.

Of iets met “luxury“, “gastronomic“, “pleasure” of “abundant“.

Andere oplossingen die ik in de loop der jaren verzonnen heb:

having a great time, Brabant style

enjoying life the way it was meant to be enjoyed

Maar “Burgundian” is toch ook gewoon Engels?

Engelstaligen zullen vooral verward raken als ze het woord “Burgundian” zien. Een goed bereisde Europeaan zal denken aan de huidige regio in Frankrijk die zo heet (Bourgogne) en zal een beeld hebben van heuvelachtige akkers en charmante dorpjes. Misschien denken ze ook aan de wijn die ervandaan komt.

Typisch landschap in het huidige Bourgondië

Een Engelstalige die zijn of haar geschiedenis kent, zal misschien denken aan de Middeleeuwen, toen Bourgondië in diverse hoedanigheden nogal belangrijk was. Maar ze zullen niet zo snel de link leggen naar het opulente leven van de Bourgondiërs, denk ik.

De gemiddelde niet-Europeaan heeft geen verstand van Frankrijk en zal niet weten dat er een Franse regio is die zo heet. Misschien zullen ze denken aan de rood-paarse kleur die in het Engels “burgundy” heet, of aan de wijn waarnaar die kleur vernoemd is. Of ze zullen gewoon helemaal niets met het woord aankunnen.

Wat zeker is: geen enkele Engelstalige zal bij het woord “Burgundian” denken aan lekker eten en gezelligheid. Het zal niet eens bij ze opkomen. Kunnen de vertalers die deze vertaling gebruiken hier dan ook subiet mee ophouden?! Mijn dank is groot!

Dwaze False Friend Dagen

September 2022 is voor mij het moment om alle valse vrienden die ik nog klaar had staan te bespreken. Allemaal eruit, twee voor de prijs van één, hoppa!

Heddwen Newton is vertaler en docent Engels. Naast hoezegjeinhetEngels.nl werkt ze sinds oktober 2022 aan “English in Progress“, de Engelstalige versie van “Taalpost“. Die bestond namelijk nog niet!

Disclaimer: deze site is geen woordenboek. Mijn vertalingen zijn de meningen van één mens, en mijn voorbeelden zijn zelfverzonnen. Meer weten? Kijk dan bij de veelgestelde vragen.

Bron foto: pseudo-middeleeuws historicus-folter-plaatje: cottonbro, Pexels, Franse heuvels: flickr.com/photos/f-r-t (cropped), CC BY-SA 2.0

1 Dat was via een vertaalbureau, en ik ben opgehouden bij dat vertaalbureau – voordat iemand denkt dat ik ben ontslagen vanwege slechte vertalingen!

Hoe zeg je “zo gek als een deur” in het Engels?

Een grappige uitdrukking, “zo gek als een deur”, want wat is er eigenlijk zo gek aan een deur?1 Maar belangrijker nog (voor deze site dan): wat voor opties heb je in het Engels als je wilt zeggen dat iemand goed gek is?

Er zijn héél veel Engelse opties voor gekke Harries, geesteszieke dwazen, mensen die niet goed snik zijn… Maar er zijn ook veel problemen. Dit artikel is daarom nogal lang geworden!

Mijn favoriete vertaling? “Nutty as a fruitcake” (“nutty” betekent “gek” en een “fruitcake” is een taart met flink veel gedroogde vruchten en noten2 “notig als een vruchtentaart” dus). Wat ik hieraan zo goed vind, is dat deze uitdrukking lekker gek en grappig is zoals “gek als een deur” bij ons ook, én dat de uitdrukking in zowel Amerikaans als Brits Engels gebruikt en begrepen wordt.

Andere opties zijn “he has a screw loose” of “he is out of his tree“. Niet universeel bekend, maar iedereen zal ze wel begrijpen in context, denk ik. En anders los je het saaier op met “he’s (a bit) crazy” of “he’s (a bit) cuckoo“.

“Cuckoo” is intussen wat ouderwets, maar aan de andere kant daardoor wel weer grappig. Ook goed aan “cuckoo” is dat het zowel Brits als Amerikaans Engels is (je zult hieronder zien dat dat een uitzondering is).

Gek zijn heet vaak anders in Amerikaans en Brits Engels

Hoe leuk ook, “he’s round the bend” (UK) of “round the twist” (UK) zullen door de meeste niet-Britten3 niet begrepen worden.

“He’s behaving like he has bats in his belfry” is dan juist weer Amerikaans. Ik kende hem zelf niet voordat ik dit artikel ging schrijven. De betekenis wordt uit de context natuurlijk wel duidelijk, ook omdat iedereen de term “batty” of “bats” kent in de betekenis “gek” (al is “batty” voor mij als Britse weer een vergeetachtig oud vrouwtje).

De volgende woorden zijn ook allemaal te regionaal voor teksten die voor een algemeen Engelstalig publiek bedoeld zijn (al zullen ze over het algemeen wel begrepen worden, denk ik)

bonkers (UK)

daft (UK)

mental (UK)

barking (UK) (afgekort van “barking mad”)

kooky (US)

screwball (US)

to be a basket case (US)

wacky (US)

loonie (US)

fruit loop/ loopie (US)

cuckoo for Cocoa Puffs (US)

Over deze vertalingen heb ik wat te mekkeren

“He’s out of his mind” of “he’s unhinged” vind ik wat te sterk voor “zo gek als een deur”. Maar als je te maken hebt met iemand die echt de weg kwijt is en wat gevaarlijk (of je wilt gewoon lekker overdrijven), dan kan het natuurlijk wel. Idem voor “unbalanced”, “unzipped”, “deranged” en “crazed”.

“He’s not right in the head” betekent “hij is niet goed bij zijn hoofd” of zelfs “hij is geestelijk gehandicapt” en is niet grappig. Niet leuk als je het over iemand zegt.

Verder zie ik online nog “crazy like a fox“. Dit Amerikaanse idioom betekent dat je gek overkomt, maar eigenlijk heel gewiekst en slim bent. In sommige contexten misschien een goede vertaling, maar let op dat niet-Amerikanen hem over het algemeen niet kennen.

Alles met “mad” raad ik ook af (ja, echt)

Soms doe ik het gewoon, op deze site: me de woede van een oudere generatie Britten op de hals halen. In Internationaal Engels4 hebben we namelijk een probleem met het woord “mad”. Amerikanen begrijpen dit als “boos”, oudere Britten begrijpen dit als “gek”. Het Amerikaanse gebruik is intussen zo aanwezig op het Internet en andere media dat jongere Engelstaligen over heel de wereld eerst heel goed naar de context moeten kijken voordat ze weten wat er bedoeld wordt.

Mijn advies is daarom: blijf helemaal bij het woord “mad” weg. Zeg “angry”, “annoyed” of “cross” als je “boos” bedoelt, en zeg “crazy” of “insane” als je “gek” bedoelt. Dan weet je zeker dat iedereen je bedoeling goed interpreteert.

En dan moet ik dus ook met enorm veel verdriet afraden om “mad as a hatter” en het wat minder gebruikelijke “mad as a March hare” te gebruiken. Die geweldige uitdrukkingen die door Lewis Carol extra beroemd gemaakt zijn in zijn “Alice in Wonderland”.

Ik ben docent Engels, mensen. Zet me voor 30 tieners en ik kan met gemak een 50-minuten-durend, gepassioneerd betoog houden over hoe het werk van Lewis Carol nu nog ons denken en onze cultuur beïnvloedt. Dit doet mij meer pijn dan jullie. Oudere Amerikanen zullen de uitdrukking echt wel kennen en correct interpreteren, maar de jongere generatie? Er zullen er toch veel zijn die zullen denken dat er “boos als een hoedenmaker” bedoeld wordt (de wat nare interpretatie van Johnny Depp zal niet hebben geholpen). Aangezien er zoveel andere opties zijn: toch maar niet. (Auw! Mijn hart!)

Ook “stark raving mad” valt om deze reden af, evenals “mad as a brush“, “mad as a box of frogs” en “barking mad“. Ze zijn zo leuk! Het is zo jammer!

Deze vertalingen raad ik écht af

“Bananas” betekent alleen in de UK dat je gek bent. In US Engels gaat dit meer om wild, extreem enthousiast gedrag. (“The crowd went bananas.”)

“Moonstruck”: dit in de UK intussen ouderwetse woord voor “gek” betekent in US Engels dat je heel erg verliefd bent.

“Flaky” betekende vroeger “excentriek” maar wordt tegenwoordig vooral gebruikt om iemand aan te duiden die niet goed kan plannen en organiseren en daarom nooit zijn afspraken nakomt.

*Crazy as mud-bugs on a griddle* is geen bestaande uitdrukking, maar deel van de ondertiteling van één bepaalde Amerikaanse serie. Een reden dat online woordenboeken zo gevaarlijk zijn.

Help je mee dit artikel te verbeteren?

Ik ben ook maar een mens, en soms heb ik iets mis. Weet jij een vertaling die ik nog niet had verzonnen, of heb je iets anders over dit artikel aan te merken? Ik hoor het heel graag! Laat het me hieronder weten, of stuur een mail naar info (a) hoezegjeinhetEngels.nl. Ik pas zo nodig mijn artikel aan, zodat bezoekers aan mijn site altijd de best mogelijke informatie krijgen!

Dit artikel is op 24-08-2022 aangepast. Ik heb mijn wat warrige eerste versie wat aangepast, en ik heb suggesties van een oplettende lezer toegevoegd. Bedankt, Dani 🙂

Footnotes

(Wat zijn het er veel, deze keer, he?)

1Het antwoord is dat “deur” een oud woord is voor “nar” of “zot”. Beetje jammer, ik vind het juist zo grappig, die vergelijking met zo’n banaal gebruiksobject…

2Minder lekker dan je zou denken, kan ik melden na een 30-jaar-durende verplichte eetsessie ervan elk jaar met Kerst. Tegenwoordig maak ik een ander soort taart voor mijn eigen kinderen met Kerstmis.

3Australië en Nieuw-Zeeland doen in dit geval met de UK mee. Voor mij is “round the twist” zelfs extreem Australisch, omdat ik met een Australische kinderserie ben opgegroeid die zo heette 🙂 (Goed nieuws: alle afleveringen staan op YouTube!)

4Internationaal Engels bestaat niet. Onhandig voor Nederlanders, die over het algemeen het liefst in Internationaal Engels willen schrijven, aangezien hun doelgroep zo gemixt is. Daarom probeer ik toch advies te geven over het niet-bestaande Internationaal Engels, zo goed als het kan.

Heddwen Newton is vertaler en docent Engels. Naast hoezegjeinhetEngels.nl werkt ze sinds oktober 2022 aan “English in Progress“, de Engelstalige versie van “Taalpost“. Die bestond namelijk nog niet!

Disclaimer: deze site is geen woordenboek. Mijn vertalingen zijn de meningen van één mens, en mijn voorbeelden zijn zelfverzonnen. Meer weten? Kijk dan bij de veelgestelde vragen.

Bron beeld: craiyon.com (dit is online software die plaatjes genereert n.a.v. een geschreven omschrijving. Dit kwam eruit toen ik “crazy as a door” invoerde. Freaky, he?)

Hoe zeg je “uilskuiken” in het Engels?

Hoe kun je uilskuiken het beste naar het Engels vertalen? Op het internet ben ik ”silly goose” tegengekomen, maar dat vind ik een meer speelse betekenis dragen.

Deze vraag kwam binnen op mijn contactpagina (tijdens mijn vakantie, dus excuses voor het late antwoord). Dit is nu echt een woord dat ik zelf nooit gebruik, dus extra leuk om het te mogen vertalen 🙂

Ik ben het met de vragensteller eens dat “silly goose” niet past. Een “silly goose”, dat is je nette Britse oudtante die haar bril is vergeten. Een “uilskuiken”, dat is je neef die telkens weer duizenden euros overmaakt naar zijn “Russische vriendin” die hij via Facebook heeft leren kennen en die een verbazend diepe stem heeft aan de telefoon.

Het Engels heeft natuurlijk, net als het Nederlands, een hele rits woorden om iemand te vertellen dat hij of zij dom is. Mensen doen dat nu eenmaal graag, elkaar voor dom uitmaken 😉 Ik heb hieronder een lijstje gemaakt.

Voor het wat ouderwetse en speelse woord “uilskuiken” (ik heb het dus over het woord, niet over de betekenis, zoals de vragensteller hierboven) vind ik zelf het Amerikaanse “dingleberry” wel passen, of het Britse “nincompoop“. Voor een minder grappige, maar nog steeds die ouderwetsheid-dragende vertaling zou ik kiezen voor “simpleton“.

Wil je het graag bij vogels houden, dan biedt alleen “booby” zich aan. Dat is behalve Engels voor “domoor” ook een nogal dom uitziende zeevogel. (De vogel is naar de domoor vernoemd, niet andersom. En dat “booby” zowel “domoor” als “tiet” kan betekenen is toeval, de woorden hebben een andere herkomst, dus het is niet zo dat het een van het ander komt.)

Blue-footed boobies. Zijn ze niet prachtig?

Hieronder een lijstje domoren. Ik heb ook ooit een stukje geschreven voor “flapdrol“, dus daar kun je ook op klikken voor nog meer termen.

Brits:

fool

moron

simpleton

nincompoop

cretin (best wel heftig)

idiot

clot

plonker

Amerikaans

dunce

jughead

blockhead

dope

dork

fool

ignoramus

lamebrain

retard (populair maar problematisch, niet gebruiken)

pea brain

schmuk

dingleberry

knucklehead

Internationaal Engels:

(“Internationaal Engels” bestaat niet, maar bij onderstaande termen heb ik geen sterk landgevoel)

dimwit

dummy

imbecile (erg sterk)

En nog zoveel meer….

Heb je een moeilijk te vertalen woord?

Is er een woord of uitdrukking waarvan je altijd denkt “hoe zeg ik dat nou in het Engels?” Laat het me dan weten! Dat kan gewoon hieronder in de comments of op mijn contactpagina.

Tips&Tricks Tuesday is even met vakantie 🙂

Heddwen Newton is vertaler en docent Engels. Naast hoezegjeinhetEngels.nl werkt ze sinds oktober 2022 aan “English in Progress“, de Engelstalige versie van “Taalpost“. Die bestond namelijk nog niet!

Disclaimer: deze site is geen woordenboek. Mijn vertalingen zijn de meningen van één mens, en mijn voorbeelden zijn zelfverzonnen. Meer weten? Kijk dan bij de veelgestelde vragen.

Bron foto: uilskuiken: flickr.com/photos/krishnacolor (cropped), CC BY 2.0 / boobies: flickr.com/photos/79305942@N00 (cropped), CC BY-SA 2.0