Geen olie die we in Nederlandstalig gebied vaak gebruiken, maar er zijn taalkundig niet één maar vier interessante dingen over te zeggen, dus ik behandel hem lekker toch: “koolzaadolie”. De Engelse vertaling is tegenwoordig vrijwel overal “canola oil“. Maar dat was tot voor kort niet zo…
Interessant ding 1 – rape oil
De correcte vertaling voor “koolzaadolie” is eigenlijk “rapeseed oil“. In de UK en Ierland heet het ook nog steeds zo.
Vroeger heette het zelfs “rape oil“.
Dat zit zo: de plant heette vroeger “rape” (taalkundig gezien een broertje van ons woord “raap”, een wortelknol. Biologisch gezien een broertje van de mosterdplant.).
Had niets met verkrachting te maken, de twee woorden waren gewoon toevallig hetzelfde. Maar omdat men zich er ongemakkelijk bij was gaan voelen, werd de plant vaak “rapeseed plant” genoemd. En de olie “rapeseed oil”.
Echte, onbewerkte koolzaadolie is heel ongezond, de zuren kunnen je hartspieren aantasten. De olie werd vroeger heel beperkt gegeten en in de jaren ’70 zelfs verboden voor menselijke consumptie. Koolzaadolie werd vooral gebruikt voor olielampen.
Interessant ding 2 – merknaam “Canola”
Met een chemisch proces heeft men er toen een wél eetbare vorm van gemaakt, met minder van die gevaarlijke zuren (=acids) erin. Een bedrijf in Canada noemde hun eetbare olie “Canola oil“. Canola staat voor Canada Oil Low Acid1.
Voordeel 1: het verschil met de oude niet-eetbare olie was goed duidelijk
Voordeel 2: de naam klonk leuk Italiaans
Voordeel 3: niet meer dat akelige “rape” in de naam
De naam was blijkbaar zo goed gekozen dat “Canola oil” van een merknaam nu een algemeen gangbare benaming is geworden (in het Engels heet dit “genericization”, in het Nederlands “merkverwatering“). Niet alleen in Canada, maar ook in de VS, Australië en eigenlijk overal behalve Europa.
In het VK en Ierland noemen ze de olie gewoon nog vrolijk “rapeseed oil”. Ik vraag me af hoe lang nog…
Interessant ding 3 – niet raapzaadolie
Naast koolzaadolie bestaat in het Nederlands ook raapolie/raapzaadolie. Die twee zijn bijna hetzelfde maar net niet.
Je zou denken koolzaadolie = cabbage seed oil en raapzaadolie = rapeseed oil, maar dat is niet zo. Onze “raapzaad” is een andere plant dan de “rapeseed plant”.
Ik ben geen plantenbioloog dus ik ga dit niet verder uitleggen (vooral omdat ik het zelf stiekem niet zo goed snap). Maar hiermee zijn “rapeseed oil” en “raapzaadolie” wel false friends, dus ze gaan op mijn lijstje.
Interessant ding 4 – Italiaans
Engelstaligen hebben vaak geen idee van de geschiedenis van de naam “canola oil” en gaan ervan uit dat het een Italiaanse naam is. In het Italiaans heet dit soort olie echter “colza”, en dat komt dan weer uit het Nederlands 🙂
Over andere talen gesproken, ik woon in Duitsland en hier is “Rapsöl” (wat dan weer wél de juiste vertaling is voor “rapeseed oil) ook een hele normale olie. Maar in Nederland kook ik nooit met “koolzaadolie”. Heb ik het gewoon even gemist en is koolzaadolie bij ons ook normaal? En als de olie bij ons inderdaad onbekend is, waarom? Groeit die plant bij ons niet goed? Laat het me weten in de comments!
Heddwen Newton is an English teacher and a translator from Dutch into English. She has two email newsletters:
English and the Dutch is for Dutch speakers looking to improve their English, but also for near-native speakers who write, translate into, or teach English. Also interesting for people who like to compare Dutch-speaking culture to everybody else in the world.
English in Progress keeps English speakers up to date on the latest developments in the English language. Subscribers are mostly academics, English teachers, translators and writers.
Meer lezen? GA NAAR EEN WILLEKEURIG ARTIKEL
1Voor de echte taalnerds: dit is een voorbeeld van redundantie, want eigenlijk staat er dus “Canada lage-zuur olie olie”. Net als PIN nummer (persoonlijk identificatie nummer nummer). Sommige mensen krijgen het hier heel warm van 😉
Disclaimer: deze site is geen woordenboek. Mijn vertalingen zijn de meningen van één mens, en mijn voorbeelden zijn zelfverzonnen. Meer weten? Kijk dan bij de veelgestelde vragen.
Bron foto: flickr.com/photos/taedc