Nederlandse docent Engels en taalkundige Gerard Nolst Trenité, oftwel Charivarius, schreef in 1920 het gedicht “The Chaos”. Hij bleef er tot zijn dood in 1946 aan sleutelen zodat het gedicht uiteindelijk 149 regels lang was.
Onderaan dit artikel vind je het hele gedicht1, maar hier alvast de eerste twee strofen zodat je weet waar ik het over heb:
Dearest creature in creation
Studying English pronunciation,
I will teach you in my verse
Sounds like corpse, corps, horse and worse.
I will keep you, Susy, busy,
Make your head with heat grow dizzy;
Tear in eye, your dress you’ll tear;
Queer, fair seer, hear my prayer
Niet lezen, maar luisteren
Het is HEEL ERG aan te raden om het gedicht in audiovorm tot je te nemen, want anders ga je gegarandeerd een heleboel keer de mist in.
En audio is er genoeg.
De Amerikaanse Jim van JimmmyJams kreeg er bijna 2 miljoen (!) views mee. Hij leest een verkorte versie.
Hier diezelfde verkorte versie met een Brits accent:
En hier is het héle gedicht (met een Brits accent). Door een meneer die beter over zijn belichting na had moeten denken:
Hebben we er tegenwoordig nog wat aan?
Dit soort gedichten worden vaak geschreven om te laten zien hoe ingewikkeld taal wel niet is en hoe slim de schrijver. Leraren plagen hun leerlingen ermee terwijl de teksten te moeilijk zijn om daadwerkelijk nuttig te zijn2.
In het geval van dit gedicht denk ik dat het wel een toegevoegde waarde heeft voor iemand die zijn of haar Engels wil verbeteren om dit gedicht door te nemen.
Maar alléén als je al een aardig goed niveau van het Engels hebt. Wat in het gedicht namelijk niet wordt uitgelegd is wat al die woorden betekenen, waardoor het voor een beginner of beginnend-gevorderde behoorlijk saai kan worden. En dan heeft zo’n gedicht geen nut meer, dan kun je beter rijtjes stampen.
Als je de meeste woorden qua betekenis kent dan is het een leuke manier om je hersenen eens goed te laten kijken naar deze woorden waarvan de spelling vaak weinig met de klank te maken heeft.
Wel belangrijk om te beseffen is dat er erg veel (intussen) minder gangbare Engelse woorden tussen staan. Daarom is zo’n verkorte versie van het gedicht zoals in de eerste video wel handig. Als vuistregel zou ik nemen: als je het woord niet kent, maar je spreekt wel prima Engels, besteed er dan niet alteveel aandacht aan. Het is waarschijnlijk een ouderwets woord dat je toch niet nodig hebt.
1want 1946 + 70 = 2016 dus als het goed is zit er geen auteursrecht meer op het gedicht, maar als er een jurist meeleest die denkt dat ik dat mis heb dan hoor ik het graag!
2zone of proximal development – het is handig om je leerlingen opgaven te geven die net iets moeilijker zijn dan ze van zichzelf al zouden kunnen. Zet je te hoog in, en geef je ze werk dat ze nog helemaal niet aankunnen, dan krijg je alleen maar leerlingen die het niet snappen en het werk niet meer leuk vinden. Of nog erger: zichzelf dom vinden. (Zet je te laag in, dan vinden ze het weer saai en worden ze wat te arrogant over hun eigen kunnen. Het is één grote evenwichtsbalk, dat leraarschap!)
Een moderne, korte versie
Een lieve lezer stuurde me een vergelijkbaar gedicht van Brian Bilston, een Britse dichter die het heel goed doet op Social Media. Elk woord op het eind van de regels wordt anders uitgesproken. Deze lijkt me veel beter voor in de Engelse les. (Ook omdat er wat grote schrijvers langskomen, twee vliegen in één klap!)
Het hele gedicht
Zoals beloofd, hier het hele gedicht. De woorden waar op de uitspraak gelet moet worden zijn schuingedrukt.
Dearest creature in creation
Studying English pronunciation,
I will teach you in my verse
Sounds like corpse, corps, horse and worse.
I will keep you, Susy, busy,
Make your head with heat grow dizzy;
Tear in eye, your dress you’ll tear;
Queer, fair seer, hear my prayer.
Pray, console your loving poet,
Make my coat look new, dear, sew it!
Just compare heart, hear and heard,
Dies and diet, lord and word.
Sword and sward, retain and Britain
(Mind the latter how it’s written).
Made has not the sound of bade,
Say–said, pay–paid, laid but plaid.
Now I surely will not plague you
With such words as vague and ague,
But be careful how you speak,
Say: gush, bush, steak, streak, break, bleak ,
Previous, precious, fuchsia, via
Recipe, pipe, studding-sail, choir;
Woven, oven, how and low,
Script, receipt, shoe, poem, toe.
Say, expecting fraud and trickery:
Daughter, laughter and Terpsichore,
Branch, ranch, measles, topsails, aisles,
Missiles, similes, reviles.
Wholly, holly, signal, signing,
Same, examining, but mining,
Scholar, vicar, and cigar,
Solar, mica, war and far.
From “desire”: desirable–admirable from “admire”,
Lumber, plumber, bier, but brier,
Topsham, brougham, renown, but known,
Knowledge, done, lone, gone, none, tone,
One, anemone, Balmoral,
Kitchen, lichen, laundry, laurel.
Gertrude, German, wind and wind,
Beau, kind, kindred, queue, mankind,
Tortoise, turquoise, chamois-leather,
Reading, Reading, heathen, heather.
This phonetic labyrinth
Gives moss, gross, brook, brooch, ninth, plinth.
Have you ever yet endeavoured
To pronounce revered and severed,
Demon, lemon, ghoul, foul, soul,
Peter, petrol and patrol?
Billet does not end like ballet;
Bouquet, wallet, mallet, chalet.
Blood and flood are not like food,
Nor is mould like should and would.
Banquet is not nearly parquet,
Which exactly rhymes with khaki.
Discount, viscount, load and broad,
Toward, to forward, to reward,
Ricocheted and crocheting, croquet?
Right! Your pronunciation’s OK.
Rounded, wounded, grieve and sieve,
Friend and fiend, alive and live.
Is your r correct in higher?
Keats asserts it rhymes Thalia.
Hugh, but hug, and hood, but hoot,
Buoyant, minute, but minute.
Say abscission with precision,
Now: position and transition;
Would it tally with my rhyme
If I mentioned paradigm?
Twopence, threepence, tease are easy,
But cease, crease, grease and greasy?
Cornice, nice, valise, revise,
Rabies, but lullabies.
Of such puzzling words as nauseous,
Rhyming well with cautious, tortious,
You’ll envelop lists, I hope,
In a linen envelope.
Would you like some more? You’ll have it!
Affidavit, David, davit.
To abjure, to perjure. Sheik
Does not sound like Czech but ache.
Liberty, library, heave and heaven,
Rachel, loch, moustache, eleven.
We say hallowed, but allowed,
People, leopard, towed but vowed.
Mark the difference, moreover,
Between mover, plover, Dover.
Leeches, breeches, wise, precise,
Chalice, but police and lice,
Camel, constable, unstable,
Principle, disciple, label.
Petal, penal, and canal,
Wait, surmise, plait, promise, pal,
Suit, suite, ruin. Circuit, conduit
Rhyme with “shirk it” and “beyond it”,
But it is not hard to tell
Why it’s pall, mall, but Pall Mall.
Muscle, muscular, gaol, iron,
Timber, climber, bullion, lion,
Worm and storm, chaise, chaos, chair,
Senator, spectator, mayor,
Ivy, privy, famous; clamour
Has the a of drachm and hammer.
Pussy, hussy and possess,
Desert, but desert, address.
Golf, wolf, countenance, lieutenants
Hoist in lieu of flags left pennants.
Courier, courtier, tomb, bomb, comb,
Cow, but Cowper, some and home.
“Solder, soldier!Blood is thicker“,
Quoth he, “than liqueur or liquor“,
Making, it is sad but true,
In bravado, much ado.
Stranger does not rhyme with anger,
Neither does devour with clangour.
Pilot, pivot, gaunt, but aunt,
Font, front, wont, want, grand and grant.
Arsenic, specific, scenic,
Relic, rhetoric, hygienic.
Gooseberry, goose, and close, but close,
Paradise, rise, rose, and dose.
Say inveigh, neigh, but inveigle,
Make the latter rhyme with eagle.
Mind! Meandering but mean,
Valentine and magazine.
And I bet you, dear, a penny,
You say mani-(fold) like many,
Which is wrong. Say rapier, pier,
Tier (one who ties), but tier.
Arch, archangel; pray, does erring
Rhyme with herring or with stirring?
Prison, bison, treasure trove,
Treason, hover, cover, cove,
Perseverance, severance. Ribald
Rhymes (but piebald doesn’t) with nibbled.
Phaeton, paean, gnat, ghat, gnaw,
Lien, psychic, shone, bone, pshaw.
Don’t be down, my own, but rough it,
And distinguish buffet, buffet;
Brood, stood, roof, rook, school, wool, boon,
Worcester, Boleyn, to impugn.
Say in sounds correct and sterling
Hearse, hear, hearken, year and yearling.
Evil, devil, mezzotint,
Mind the z! (A gentle hint.)
Now you need not pay attention
To such sounds as I don’t mention,
Sounds like pores, pause, pours and paws,
Rhyming with the pronoun yours;
Nor are proper names included,
Though I often heard, as you did,
Funny rhymes to unicorn,
Yes, you know them, Vaughan and Strachan.
No, my maiden, coy and comely,
I don’t want to speak of Cholmondeley.
No. Yet Froude compared with proud
Is no better than McLeod.
But mind trivial and vial,
Tripod, menial, denial,
Troll and trolley, realm and ream,
Schedule, mischief, schism, and scheme.
Argil, gill, Argyll, gill. Surely
May be made to rhyme with Raleigh,
But you’re not supposed to say
Piquet rhymes with sobriquet.
Had this invalid invalid
Worthless documents? How pallid,
How uncouth he, couchant, looked,
When for Portsmouth I had booked!
Zeus, Thebes, Thales, Aphrodite,
Paramour, enamoured, flighty,
Episodes, antipodes,
Acquiesce, and obsequies.
Please don’t monkey with the geyser,
Don’t peel ’taters with my razor,
Rather say in accents pure:
Nature, stature and mature.
Pious, impious, limb, climb, glumly,
Worsted, worsted, crumbly, dumbly,
Conquer, conquest, vase, phase, fan,
Wan, sedan and artisan.
The th will surely trouble you
More than r, ch or w.
Say then these phonetic gems:
Thomas, thyme, Theresa, Thames.
Thompson, Chatham, Waltham, Streatham,
There are more but I forget ‘em–
Wait! I’ve got it: Anthony,
Lighten your anxiety.
The archaic word albeit
Does not rhyme with eight-you see it;
With and forthwith, one has voice,
One has not, you make your choice.
Shoes, goes, does *. Now first say: finger;
Then say: singer, ginger, linger.
Real, zeal, mauve, gauze and gauge,
Marriage, foliage, mirage, age,
Hero, heron, query, very,
Parry, tarry fury, bury,
Dost, lost, post, and doth, cloth, loth,
Job, Job, blossom, bosom, oath.
Faugh, oppugnant, keen oppugners,
Bowing, bowing, banjo-tuners
Holm you know, but noes, canoes,
Puisne, truism, use, to use?
Though the difference seems little,
We say actual, but victual,
Seat, sweat, chaste, caste, Leigh, eight, height,
Put, nut, granite, and unite.
Reefer does not rhyme with deafer,
Feoffer does, and zephyr, heifer.
Dull, bull, Geoffrey, George, ate, late,
Hint, pint, senate, but sedate.
Gaelic, Arabic, pacific,
Science, conscience, scientific;
Tour, but our, dour, succour, four,
Gas, alas, and Arkansas.
Say manoeuvre, yacht and vomit,
Next omit, which differs from it
Bona fide, alibi
Gyrate, dowry and awry.
Sea, idea, guinea, area,
Psalm, Maria, but malaria.
Youth, south, southern, cleanse and clean,
Doctrine, turpentine, marine.
Compare alien with Italian,
Dandelion with battalion,
Rally with ally; yea, ye,
Eye, I, ay, aye, whey, key, quay!
Say aver, but ever, fever,
Neither, leisure, skein, receiver.
Never guess-it is not safe,
We say calves, valves, half, but Ralf.
Starry, granary, canary,
Crevice, but device, and eyrie,
Face, but preface, then grimace,
Phlegm, phlegmatic, ass, glass, bass.
Bass, large, target, gin, give, verging,
Ought, oust, joust, and scour, but scourging;
Ear, but earn; and ere and tear
Do not rhyme with here but heir.
Mind the o of off and often
Which may be pronounced as orphan,
With the sound of saw and sauce;
Also soft, lost, cloth and cross.
Pudding, puddle, putting. Putting?
Yes: at golf it rhymes with shutting.
Respite, spite, consent, resent.
Liable, but Parliament.
Seven is right, but so is even,
Hyphen, roughen, nephew, Stephen,
Monkey, donkey, clerk and jerk,
Asp, grasp, wasp, demesne, cork, work.
A of valour, vapid vapour,
S of news (compare newspaper),
G of gibbet, gibbon, gist,
I of antichrist and grist,
Differ like diverse and divers,
Rivers, strivers, shivers, fivers.
Once, but nonce, toll, doll, but roll,
Polish, Polish, poll and poll.
Pronunciation-think of Psyche!-
Is a paling, stout and spiky.
Won’t it make you lose your wits
Writing groats and saying “grits”?
It’s a dark abyss or tunnel
Strewn with stones like rowlock, gunwale,
Islington, and Isle of Wight,
Housewife, verdict and indict.
Don’t you think so, reader, rather,
Saying lather, bather, father?
Finally, which rhymes with enough,
Though, through, bough, cough, hough, sough, tough??
Hiccough has the sound of sup…
My advice is: GIVE IT UP!
Sunday Funday
Deze site, hoezegjeinhetEngels.nl, bespreekt Nederlandse woorden die moeilijk naar het Engels te vertalen zijn, zoals hoeveelste en zweverig. Maar zondag is het tijd voor ontspanning en dan zet ik een iets leuks op mijn blog dat met taal of cultuur te maken heeft. Want dat is leuk! 😉
Dit artikel is op 07-07-2023 aangevuld met het gedicht van Bilston
Heddwen Newton is an English teacher and a translator from Dutch into English. She thinks about languages way too much, for example about how strange it is that these little blurb things are written in the third person.
Heddwen has two children, two passports, two smartphones, two arms, two legs, and two email newsletters.
English and the Dutch examines all the ways Dutch speakers interact with the English language. It has almost 1500 subscribers and is growing every day. Sign up here.
English in Progress is about how the English language is evolving and how it is spoken around the world. It has more than 2300 subscribers and is growing every day. Sign up here.
Meer lezen? GA NAAR EEN WILLEKEURIG ARTIKEL
Bron foto: Djordje Petrovic, Pexels