Het is weer Tips&Tricks Tuesday!
Omdat Nederlanders vaak zulk goed Engels spreken, gaan taalregels die we op school leren vaak door elkaar lopen. Regels die voor het Engels gelden worden op het Nederlands toegepast en andersom.
De komende weken doe ik een serie over leestekens. Door de regels naast elkaar te zetten hoop ik wat orde te scheppen in alle hoofden die net als ik niet meer weten of ze die ene regel nu in de Engelse les of de Nederlandse hebben geleerd.
De komma is het vervelendste leesteken
Zowel in het Nederlands als in het Engels is de komma dé hoofdbreker als het op interpunctie aankomt. Veel mensen doen maar wat, waardoor de een het ander doet dan de ander.
Daarbij is het niet eens zo dat de bronnen elkaar tegenspreken; alleen over de Oxford komma is echt discussie, maar dat wordt door vrijwel alle taaladviessites ook benoemd. Meer is het zo dat sommige bronnen de regels proberen te versimpelen terwijl je eigenlijk bij elke subregel een deep dive moet doen naar het waaróm van de regel.
Moderne grammaticatools zijn best goed
Ik heb de gratis LanguageTool Grammar and Spellchecker extensie op mijn Chrome browser, en ik moet zeggen dat ik de leestekenhulp best goed vind. (Beter voor het Engels dan voor het Nederlands, wel.) Ook de leestekenhulp in Word en Googledocs is prima. Soms slaan ze de plank mis, maar als je geen professioneel schrijver bent, of je schrijft in een andere taal dan je moedertaal, kun je ervan uitgaan dat verreweg de meeste veranderingssuggesties prima zijn. Daarom is mijn advies om deze hulplijnen gewoon te gebruiken.
De komma in het Engels en het Nederlands: taalregels op een rij
De tabellen hieronder zijn gemaakt voor mensen die het kommagebruik in beide talen al goed onder de knie hebben en die goed op de hoogte zijn van grammaticale termen. Die kunnen er doorheen lopen en zullen waarschijnlijk een paar keer zeggen “oh, kijk, vandaar dat ik daar altijd over twijfel”.
Kijk je naar onderstaande tabellen en denk je “lieve hemel, wat stáát daar”, wees gerust, je bent niet alleen 🙂 Maar als ik overal uitgebreide uitleg had gegeven dan was dit artikel zo lang geworden als een rol WC-papier!
Een goede website om Engels kommagebruik door te nemen is hier, en een goede plek voor Nederlands kommagebruik is hier. Nadat je die beide sites hebt bekeken zal de tabel hieronder hopelijk minder intimiderend zijn. Verder heb ik vaak een linkje in de tabel gezet naar een betrouwbare bron waar je die deep dive kunt doen waar ik het hierboven over had.
De komma: de basisregels
In de basis heeft de Engelse komma dezelfde functie als bij ons in het Nederlands. Als je een pauze hoort, zet dan een komma. Ook bij opsommingen komt het gebruik overeen. (Er is in Engelstalig gebied meer discussie over de “Oxford comma” dan bij ons, maar het Nederlandse advies komt overeen met het verstandigste en meestgehoorde advies in het Engels, dus dat is mooi.)
Maar er is één probleem:
Een basisregel die er bij Nederlanders is ingestampt op school, is dat er altijd een komma tussen twee persoonsvormen gezet moet worden.
“Wat ik raar vind, is dat hij het me nooit verteld heeft.“
Het Engels kent deze regel niet, omdat het Engels een andere woordvolgorde heeft waardoor twee persoonsvormen simpelweg niet naast elkaar kunnen komen te staan.
Mooi, geen probleem dus, zou je denken. Helaas. Het Engels heeft een andere basisregel die er bij Engelstalige kinderen ingestampt wordt: er mag nooit een komma staan tussen het onderwerp en het gezegde. Óók als het onderwerp een hele bijzin is.
En dat levert voor Nederlandstaligen een probleem op, want de vertaling van die zin hierboven waar in het Nederlands een komma MOET staan, is precies een voorbeeld van een zin waar in het Engels absoluut geen komma mag staan! Dat gaat dus nogal eens mis, kan ik als docent Engels vertellen.
“The thing that I find strange is that he never told me.“
Wat ik hier vooral zo lastig aan vind, is dat ik juist in de Nederlandse zin géén pauze hoor, en in de Engelse zin wel. ¯\_(ツ)_/¯ Echt iets om te onthouden, dus. Grammaticatools doen het overigens erg goed met deze regels, is mijn ervaring.
In tabelvorm: (De dikgedrukte regels zijn verschillend, de normaal gedrukte regels komen overeen in beide talen.)
| Nederlands | Engels |
| Algemeen: plaats een komma als je bij hardop lezen een pauze hoort. | Algemeen: plaats een komma als je bij hardop lezen een pauze hoort. |
| In opsommingen van drie of meer Op de lijst staan o.a. kaas, uien en appels. Ik ga naar Rome, Napels, Venice of Rimini. | In opsommingen van drie of meer The list includes cheese, onions and apples. I’m going to Rome, Napels, Venetië or Rimini. |
| Geen discussie over de komma voor de laatste “en” of “of” in een opsomming. Regel: gebruik hem niet, tenzij het écht moet. Ik wil graag bedanken: mijn ouders, Jesus, en God. Bel je dokter als je last hebt van hoofdpijn, trillen of een zenuwachtig gevoel, of duizeligheid. | Veel discussie over de Oxford komma (komma voor de laatste “en” of “or” in een opsomming). Verstandigste regel (vind ik): gebruik hem als het anders verwarring zou veroorzaken. I’d like to thank my parents, Jesus, and God. Call your doctor if you have a headache, tremor or feelings of nervousness, or dizziness. |
| Tussen gelijkwaardige bijvoeglijk naamwoorden de vriendelijke, rijke, oude man Tip: kun je de volgorde veranderen, dan heb je een komma nodig. Dus geen komma bij “de grotendeels lege tafel” | Tussen gelijkwaardige bijvoeglijk naamwoorden the friendly, rich, old man Tip: kun je er “and” tussen denken, dan heb je een komma nodig. Dus geen komma bij “the largely empty table” |
| Rond een bijstelling of uitbreidende bijzin Piet, de man van Anna, ging naar een feestje. Piet, die intussen vrij dronken was, ging naar huis. Tip: kun je het stukje tussen de komma’s wegdenken en klopt de zin dan nog steeds? Dan zijn de komma’s in orde. | Rond een bijstelling of uitbreidende bijzin Piet, Anna’s husband, went to a party. Piet, who was pretty drunk by then, went home. Tip: kun je het stukje tussen de komma’s wegdenken en klopt de zin dan nog steeds? Dan zijn de komma’s in orde. |
| Bij een aanspreking Lieverd, kom eens hier. Zeg, jongen, zou je dat nou wel doen? | Bij een aanspreking My love, come over here please. Listen, boy, do you think that’s a good idea? |
| Altijd een komma tussen twee persoonsvormen (behalve bij hele korte zinnen). Wat ik raar vind, is dat hij het me nooit verteld heeft. | Door de woordvolgorde kunnen twee persoonsvormen in het Engels nooit naast elkaar staan. (Met één omstreden uitzondering) MAAR het Engels kent de regel: Nooit een komma tussen een onderwerp en persoonsvorm, óók als het onderwerp een bijzin is. Die regel leidt tot zinnen zonder komma, waar in het Nederlands wel een komma staat: The thing that I find strange is that he never told me. |
Kommaregels bij voegwoorden: een verschrikking
“Maar”, “dat”, “en”, “of”; dit zijn een paar voorbeelden van de zogenaamde “voegwoorden”.
Je weet het vast nog wel van school, regels als “altijd een komma voor “maar””, “nooit een komma voor “en””. Die regels bestaan in het Engels ook, en helaas: ze komen vaak niet overeen.
In tabelvorm: (De dikgedrukte regels zijn verschillend, de normaal gedrukte regels komen overeen in beide talen.)
| Nederlands | Engels |
| Geen komma voor “dat” als voegwoord Ik wist heel goed dat hij me zou vinden. | Geen komma voor “that” als voegwoord I knew very well that he would find me. |
| “en” en “of” als voegwoord: Geen komma als het deel na de “en” bij het onderwerp van het deel vóór de “en” hoort. Kun je hem bedanken en naar huis brengen? Ik wil een banaan of een sinaasappel. Geen komma als de twee zinsdelen apart zouden kunnen staan, … Ze is haar paraplu vergeten en ik ben vergeten haar eraan te herinneren. Ik wil een banaan of ik wil een sinaasappel. …..tenzij de zin heel lang is en/of je wil verwarring vermijden. De inleiding van het stuk is behoorlijk saai te noemen, en het vervolg met alle 402 beleidsmaatregelen over kinderzitjes is nog saaier. | “and” en “or” als voegwoord: Geen komma als het deel na de “and” of “or” bij het onderwerp van het deel vóór het voegwoord hoort. Could you thank him for me and take him home? I would like a banana or an orange. Wel een komma als de twee zinsdelen apart zouden kunnen staan. Óok als je geen pauze hoort. She forgot her umbrella, and I forgot to remind her. I would like a banana, or I would like an orange. The introduction to the piece is quite boring, and the continuation with all 402 policies on child seats is even more tedious. |
| Meestal wel een komma voor “omdat”, “aangezien” en “want” We gingen snel naar huis, omdat mijn man nog voetbal wilde kijken. We gingen snel naar huis, aangezien mijn man nog voetbal wilde kijken We gingen snel naar huis, want mijn man wilde nog voetbal kijken. | Meestal geen komma voor “because” en “as” We went home quickly because my husband wanted to watch football. We went home quickly as my husband wanted to watch football. |
| Meestal wel een komma voor “als” en “indien” als voegwoord. Ik wil alleen met u zaken doen, als u uw gedrag direct aanpast. Ik wil alleen met u zaken doen, indien u uw gedrag direct aanpast. | Geen komma voor “if” I only want to do business with you if you change your behaviour. |
| Wel een komma voor “maar”, “hoewel” en “terwijl” als voegwoord. Hij wilde met haar trouwen, maar zij niet met hem. Hij wilde met haar trouwen, hoewel zij niet met hem wilde trouwen. Hij wilde met haar trouwen, terwijl zij niet met hem wilde trouwen. Hij wilde met haar trouwen, maar niet meteen. | Wel een komma voor “but”, “yet”, “even though”, “although”, whereas” en “while” als voegwoord. Dit geldt voor gevallen waar het tweede deel van een zin “tegen” het eerste deel ingaat. He wanted to marry her, but she did not want to marry him. He wanted to marry her, yet she did not want to marry him. He wanted to marry her, even though she did not want to marry him. He wanted to marry her, although she did not want to marry him. He wanted to marry her, though she did not want to marry him. He wanted to marry her, whereas she did not want to marry him. He wanted to marry her, while she did not want to marry him. Geen komma als het onderwerp in het tweede deel van de zin hetzelfde is als in het eerste deel. He wanted to marry her but not straight away. |
| Wel een komma voor “noch” als voegwoord. Hij wilde de aandacht niet, noch had hij er om gevraagd. | Wel een komma voor “nor” als voegwoord. He didn’t want the attention, nor had he asked for it. |
| Wel een komma voor “dus” We waren heel laat, dus gingen we rennen. | Wel een komma voor “so” in de betekenis van “dus” We were really late, so we started running. |
| Wel een komma voor “zodat” en “opdat” We gingen rennen, zodat we niet te laat zouden komen. We gingen rennen, opdat we niet te laat zouden komen. | Geen komma voor “so” in de betekenis van “zodat” We started running so we wouldn’t be late. |
Kommaregels bij inleidingswoordjes zoals “Fortunately,”
In het Engels zet je een komma achter al die beginstukjes die op de hele zin slaan. “Today,”, “Fortunately,”, “In fact,”, “Sadly,”, “Apparantly,” etc. etc. In het Nederlands meestal niet.
Ik vind deze minder moeilijk dan het gedoe met de voegwoorden hierboven omdat ik ook kan hóren dat de Nederlandse zin een andere melodie heeft dan de Engelse zin, en minder een pauze na dat inleidende stukje. Dit is dus een verschil waar ik achter kan staan.
| Nederlands | Engels |
| Meestal geen komma na een inleidend bijwoord of bijwoordelijke bijzin. Gelukkig waren we op tijd thuis. Aan de andere kant hadden onze ouders het niet eens door. Met onze haren wapperend in de wind renden we naar de deur. | Wel een komma na een inleidend bijwoord of bijwoordelijke bijzin als deze op de hele zin slaat: Fortunately, we got home in time. On the other hand, our parents didn’t even notice. With our hair whipping in the wind, we ran to the door. |
| Geen komma nodig na tijdsbepaling. Dinsdag gaan we vieren dat we alles mooi afgerond hebben. | Wel een komma na een inleidende bijzin met een tijdsbepaling. On Tuesday, we will celebrate a job well done. |
Help je mee dit artikel beter te maken?
Tjonge, wat was deze tabel een werk, zeg. Ik deed het niet alleen voor jullie, maar ook voor mezelf: ik wilde zelf nu ook weleens weten hoe de Nederlandse en Engelse regels zich tot elkaar verhouden.
Ik wil graag informatie geven die 100% klopt, dus weet je veel van taal en zie je iets wat niet helemaal in de haak is? Laat het me dan vooral weten! Dat kan met een reactie hier onderaan of door een mailtje te sturen naar heddwen (at) hoezegjeinhetEngels.nl.
Grappige plaatjes
Dit artikel is op 27-09-2022 bijgewerkt. Ik heb de tabel in drie stukken gehakt om hem leesbaarder te maken, en ik heb de kolommen met Nederlands en Engels omgeruild, want dat is veel logischer. Ik heb grappige plaatjes toegevoegd. Ik heb inhoudelijk niets veranderd.
Heddwen Newton is an English teacher and a translator from Dutch into English. She thinks about languages way too much, for example about how strange it is that these little blurb things are written in the third person.
Heddwen has two children, two passports, two smartphones, two arms, two legs, and two email newsletters.
English and the Dutch examines all the ways Dutch speakers interact with the English language. It has almost 1200 subscribers and is growing every day. Sign up here.
English in Progress is about how the English language is evolving and how it is spoken around the world. It has more than 1900 subscribers and is growing every day. Sign up here.
Meer lezen? GA NAAR EEN WILLEKEURIG ARTIKEL
Bron foto: eigen werk
Goedemiddag,
Bedankt voor het artikel over het gebruik van komma’s in het Nederlands en Engels.
Ik vraag mij af of er in het Engels perse een komma moet komen voor like.
bv. Replace the light bulbs with energy saving bulbs like compact fluorescent lights.
Je geeft een voorbeeld, en bij for example of such as doe je dit wel.
Graag verneem ik een spoedige reactie.
Met vriendelijke groet,
Lianne Quak
Hoi Lianne,
Bedankt voor je vraag! Officieel hoort er wel een komma voor die “like”. Dat komt omdat het eerste stuk van de zin “Replace the light bulbs with energy saving bulbs” op zichzelf al een complete zin is. Je geeft daarna nog een voorbeeld, en zoals je zelf al zegt krijg je die komma bij elk woord dat aangeeft dat er een voorbeeld komt: “for example”, “such as” én “like”.
Een voorbeeld van een zin waar het eerste stuk niet apart kan is “Peter likes to talk about subjects like beer and football.” “Peter likes to talk about subjects” is op zichzelf geen hele zin, daarom zet je in dat geval geen komma.
Ik moet hier wel bij zeggen dat ik het niet erg storend vind om de zin die je geeft zonder komma te zien. Ik denk niet dat veel mensen erover zouden struikelen. Maar officieel dus wel een komma.
Met veel plezier heb ik jouw overzicht bestudeerd. Dat was vast een hele klus, petje af!
Ik kwam er terecht, omdat ik me af zat te vragen of het kommagebruik bij relatieve bijzinnen in het Engels en het Nederlands eigenlijk hetzelfde is. Er zit vast een addertje onder het gras, dacht ik zo. Wat is jouw idee hierover? Ik geef even een paar voorbeelden.
In het Nederlands heb je uitbreidende bijzinnen, waarbij je een komma zet na het antecedent: De scholieren, die slechte cijfers haalden, kregen bijles. De bijzin bevat extra informatie, maar beperkt het antecedent niet: alle scholieren kregen hier bijles, en daarbij is de extra informatie dat ze allemaal slechte cijfers haalden.
Dit komt overeen met non-defining relative clauses in het Engels: the wound, which smells bad, needs changing. Het kommagebruik is hier ook hetzelfde.
Dan heb je ook beperkende bijzinnen: De scholieren die slechte cijfers haalden, kregen bijles. Hierbij wordt het antecedent specifiek gemaakt door de bijzin: alleen de scholieren die slechte cijfers haalden, kregen bijles, de rest niet. Dat komt overeen met het gebruik van de defining relative clause in het Engels: the wound which smells bad needs changing, waarbij er mogelijk sprake is van meerdere wonden, maar er maar één opnieuw verbonden hoeft te worden, namelijk degene die stinkt.
Hierbij wordt in beide gevallen, Nederlands en Engels, de komma voor het relativum weggelaten. Het verschil is dan wel weer dat er in het Nederlands tussen de twee persoonsvormen een komma moet staan, maar dat is feitelijk een andere regel.
Ook is het interessant , vind ik, dat je de komma’s in de uitspraak niet alleen hoort door de pauze, maar ook door de intonatie te veranderen van de zin.
Misschien heb je hier iets aan als uitbreiding op je tabel, hoewel ik me nog steeds afvraag of ik nu teveel simplificeer als ik de twee talen met elkaar gelijk trek.
Hoi Karianne, wat een prachtige, uitgebreide reactie!
Naar mijn mening is het kommagebruik bij relatieve bijzinnen in het Nederlands en het Engels toch echt hetzelfde. Je komt in zowel Nederlandse als Engelse interpunctielessen ook altijd dezelfde voorbeelden tegen, inderdaad over scholieren met slechte cijfers die bijles krijgen of dames die dansen en mooie jurken dragen. (The ladies, who were dancing, were wearing lovely dresses. (Alle vrouwen dansen) The ladies who were dancing were wearing lovely dresses. (Niet alle vrouwen dansen))
Ik denk niet dat je simplificeert, en dat het in dit geval écht hetzelfde is, maar ik begrijp je twijfel. Er is vast ergens een hoogleraar die er iets over te mekkeren heeft, maar in de praktijk denk ik: gewoon hetzelfde.
(Simplificeren door de twee talen met elkaar gelijk te trekken is zo’n beetje de basis van deze website. Elke dag vergelijken duizenden Nederlanders in hun hoofd het Engels met het Nederlands, ik geef ze daarbij praktische handvatten, en moet dan accepteren dat ik soms niet alle nuances kan benoemen!)
Deze post staat op mijn lijstje om een keer onder handen te nemen (die tabel is veel te lang, meerdere kleine tabellen is denk ik een beter idee), dus dan neem ik deze toevoeging mee, bedankt!
Je hebt bijna dezelfde naam als mijn zus, trouwens, maar dan met een hele andere spelling. Leuk 🙂