Casper stelde een vraag over de Engelse vertaling van “zoveelste”, en gaf daarbij zelf al het antwoord: “umpteenth“. Dit woord is intussen wel wat ouderwets, en wordt in het Engels minder vaak gebruikt dan ons “zoveelste”. Ik geef hieronder nog andere opties.
| Nederlands | Engels |
| Dit is de zoveelste keer dat je te laat bent. | This is the umpteenth time you’ve been late. This is the gazillionth time you’ve been late. (informeel) This is the nth time you’ve been late. (specialistisch) . |
| Na het zoveelste succes in de Nederlandse bioscopen is de regisseur nu klaar voor Hollywood. | After numerous successes in Dutch cinemas, the director is ready to make it in Hollywood. After his umpteenth success in Dutch cinemas, the director is ready to make it in Hollywood. . |
| Na de zoveelste poging gaf ze het op. | After trying countless times, she gave up. |
“Umpteenth” is een prachtig woord maar intussen een beetje ouderwets.
Moeilijk uit te spreken, maar in geschreven teksten en op het internet populair is “nth” of “n-th“, (spreek uit: “uh-n-th”) naar de verzameling natuurlijke getallen N (denk ik). Waar je bij “umpteenth” wat ouderwets klinkt, klink je bij “n-th” een tikkeltje academisch-snobistisch, zéker als je het in gesproken taal gebruikt.
Je hebt ook nog “gazillionth”, of “millionth” als het duidelijk is dat je aan het overdrijven bent en niet letterlijk een miljoen bedoelt. Let wel op dat deze woorden qua orde van grootte wat hoger zijn als “zoveelste”; ook in het Nederlands zou je dan eerder “miljoenste” zeggen.
Andere woorden die ongeveer hetzelfde uitdrukken zijn woorden als “countless”, “innumerable”, “considerable”, “numerous”. (Maar dat zijn geen rangtelwoorden, en dat is jammer.)
Een diepe duik in “zoveelste”
Casper mailde mij met een aantal pittige woorden en uitdrukkingen en het woord “zoveelste” stond er ook tussen. Hij had meteen zelf een vertaalsuggestie:
Ik ken wel het woord ‘umpteen’ en ‘umpteenth’, en die lijken de beste vertaling, maar ze geven me de indruk dat het getal in kwestie tussen de 10 en de 19 zit: ‘__teenth’. Het Nederlandse woord ‘tig’ heeft iets soortgelijks – daarbij denk ik aan iets tussen de 20 en 99: ‘__tig’. En – een lichte terzijde – is het zo dat ‘zoveelste’ de ordinale variant is van ‘tig’?
Wat betekent “zoveelste” in het Nederlands?
In het Nederlands zeggen we “zoveelste” als we willen uitdrukken dat iets al vaak is langsgekomen, en nu wéér, maar we zijn de tel kwijtgeraakt. Meestal hangt er een negatief gevoel omheen, maar dat hoeft niet.
“Dit is nu al de zoveelste keer dat je te laat bent!”
“Na het zoveelste succes in de Nederlandse bioscopen is de regisseur nu klaar voor Hollywood.”
Slaat “umpteenth” alleen op getallen onder de 20?
Casper zegt iets waar ik nog nooit bij heb stilgestaan: dat “teenth” hetzelfde klinkt als thirteenth, fourteenth, etc, alle tienertallen dus. Betekent dat dat “umpteenth” alleen kan verwijzen naar ongeveer die orde van grote?
Op basis van mijn eigen Engelse taalgevoel zeg ik meteen “nee”, “umpteenth” kan voor mij prima naar hogere rangordes verwijzen, al voelt het fout als we boven de pak-m-beet honderd gaan zitten.
Ik heb het even opgezocht: umpteenth komt van het onzingetal “umpty”. Dat komt dus juist van de hogere tientallen (twenty, thirty, forty etc) en is dus hetzelfde als ons woord “tig”. Aanvankelijk werd daar “umptieth” van gemaakt, maar dat bekt minder lekker, dus nu hoor je vooral “umpteenth”. “Umpty” zelf is helaas in de vergetelheid geraakt, jammer! In plaats daarvan hebben we nu onzingetallen met “illion” zoals “zillion”, “brazillion”, “gajillion” etc.
Over onbepaalde rangtelwoorden
Casper zegt nog iets heel leuks in zijn bericht (you are on a ROLL, Casper!) namelijk ‘is “zoveelste” de ordinale variant van “tig”?‘
Ik zal die vraag even uitpakken voor mensen die wat minder in de taalkunde zitten: “ordinaal” is in dit geval het wat duurdere woord voor “rangtelwoord”, zoals “eerste, tweede, derde, vierde” etc. De gewone getallen heten in dit geval “hoofdtelwoord”, dus dat zijn dan “een, twee, drie, vier” etc. Woorden als “alle”, “voldoende”, “zat” en “tig” worden onbepaalde hoofdtelwoorden genoemd, en woorden als “zoveelste”, “laatste’, “middelste”, “hoeveelste” zijn dan onbepaalde rangtelwoorden.
Op Caspers vraag, is “zoveelste” het rangtelwoord dat hoort bij het hoofdtelwoord “tig”, moet ik héél betweterig zeggen: nee, “zoveelste” is het rangtelwoord dat hoort bij het hoofdtelwoord “zoveel”. Maar op betekenisniveau ben ik het eigenlijk wel met Caster eens, want “tigste” bestaat (nog) niet, en je zegt:
“Je bent nu al tig keer te laat geweest!” > “Dit is nu al de zoveelste keer dat je te laat bent”
Dus op betekenisniveau zeg ik: ja! “Zoveelste” is het rangtelwoord dat hoort bij het onbepaalde hoofdtelwoord “tig”.
Maar nu houd ik op met me bezighouden met de Nederlandse taal, want daar gaat deze site helemaal niet over, en ik ben er ook helemaal geen specialist in! (Maar stiekem vond ik het wel heel leuk om over na te denken 😉 )
Heb je een moeilijk te vertalen woord?
Is er een woord of uitdrukking waarvoor je geen goede Engelse vertaling kunt vinden? Laat het me weten op mijn contactpagina, en ik probeer zo snel mogelijk te reageren.
Dit artikel is op 14-03-2023 bijgewerkt
Heddwen Newton is an English teacher and a translator from Dutch into English. She has two email newsletters:
English and the Dutch is for Dutch speakers looking to improve their English, but also for near-native speakers who write, translate into, or teach English. Also interesting for people who like to compare Dutch-speaking culture to everybody else in the world.
English in Progress keeps English speakers up to date on the latest developments in the English language. Subscribers are mostly academics, English teachers, translators and writers.
Meer lezen? GA NAAR EEN WILLEKEURIG ARTIKEL
Disclaimer: deze site is geen woordenboek. Mijn vertalingen zijn de meningen van één mens, en mijn voorbeelden zijn zelfverzonnen. Meer weten? Kijk dan bij de veelgestelde vragen.
Bron foto: Mateusz Dach, Pexels