“You say ‘potayto’ and I say ‘patahto’” – waarom klopt dat liedje niet?

Het “tomayto, tomahto” liedje, wie kent hem niet?

Voor het geval je niet weet waar ik het over heb als ik “potato, potato” zeg: we gaan het hebben over het klassieke musicalliedje “Let’s call the whole thing off”. Het refrein is erg bekend omdat hij regelmatig in de media voorbijkomt, zoals hier in The Simpsons

You like potato and I like potahto
You like tomato and I like tomahto
Potato, potahto, Tomato, tomahto
Let’s call the whole thing off

Veel mensen zullen vooral de versies van Ella Fitzgerald of Bing Crosby kennen, maar de oorspronkelijke versie van het liedje zat in de musical “Shall We Dance” uit 1937. Het liedje is geschreven door George en Ira Gershwin.

Maar Britten zeggen toch helemaal geen “poh-tah-to”?

Ik verbaas me al sinds mijn kindertijd over dit liedje. Hij lijkt te gaan over de verschillen tussen Brits en Amerikaans Engels, en zo wordt hij ook vaak in de media gepresenteerd, maar behalve het “tomayto, tomahto”-verschil lijkt er weinig van te kloppen. Ik ben Brits, maar ik zeg echt gewoon “potayto” en niet “potahto”. Veel mensen denken daarom dat het liedje is geschreven door “domme Amerikanen” die het Britse accent niet goed genoeg kenden toen ze het liedje schreven.

Alles werd mij eindelijk duidelijk toen ik het geweldige boek “You Say Potato” van Ben en David Crystal¹ las, over Engelse accenten. (Echt een aanrader als je een Engels-nerd bent, zoals ik.) Helemaal aan het eind van het boek legt David het uit:

Zowel de man als de vrouw van het stelletje in de clip hierboven waar het liedje voor geschreven is, zijn Amerikaans. We weten dus meteen dat dit niet gaat over het vergelijken van een Amerikaans met een Brits accent.

De twee Amerikanen hebben simpelweg andere accenten omdat ze uit andere regio’s komen. In de jaren 1930 waren er wel degelijk nog plekken in Amerika waar “tomahto” op zijn Brits werd uitgesproken, en er waren ook mensen die “potahto” zeiden, een woord waarin het Spaanse “patata” nog doorklinkt. Intussen zeggen vrijwel alle Amerikanen “tomayto” en zegt vrijwel iedereen “potayto”.

Verder is het ook zo, volgens mij, dat er niet al te lang over dit liedje is nagedacht, het was vooral een snel grapje. De accentverschillen die benoemd worden zijn niet consequent en je kunt aan de acteurs horen dat ze woorden aan het zingen zijn in een uitspraak die tegennatuurlijk is voor ze.

Op een gegeven moment komt zelfs een uitspraak van “oyster” voorbij (“erster“) die er naar mijn idee bijverzonnen is omdat ze nog een woord tekortkwamen (maar ik ben geen Amerikaan uit de jaren ’30, dus wellicht heb ik het mis).

“Tomayto, tomahto” als uitdrukking

“Tomayto, tomahto” is intussen een uitdrukking geworden die iets betekent als “we gebruiken andere woorden, maar we hebben het over hetzelfde”, of “deze dingen komen uiteindelijk op hetzelfde neer”.

(Grappig detail overigens: als mensen deze uitdrukking uitschrijven nemen ze hun eigen accent als basis. Iemand met een Brits of bv Australisch accent (zoals ik) zal dus schrijven “tomayto, tomato” terwijl een Amerikaan zal schrijven “tomato, tomahto”.)

“When it comes to high-end supermarkets in the Netherlands it’s a case of tomayto, tomato; you just go to the one that is closest.”

Grappig plaatje

Meer lezen? GA NAAR EEN WILLEKEURIG ARTIKEL

¹ – Als afstuderend student met het Nederlands-Engelse accent als mijn onderwerp heb ik nog e-mailcontact gehad met David Crystal, en hij reageerde snel en was allervriendelijkst. Mijn begeleider had echt zoiets van “wíe heb je gemaild?!” haha. Hij is best een grote naam in het vak, zeg maar 😉

In bovenstaand artikel staan een of meerdere links naar Bol.com. Als je via deze links iets koopt dan verdien ik daar een klein beetje geld mee. Voor jou kost het niets extra; het is precies even duur als wanneer je direct naar Bol.com was gesurfd.

Bron foto: eigen werk. Gebruik staat vrij, wel graag met verwijzing naar deze site.