Nederlanders die goed Engels spreken raken gauw de weg kwijt als het op leestekens aankomt. Je leest zoveel Engels dat je niet meer weet welke regels nu voor het Engels gelden en welke voor het Nederlands.
Daarom doe ik voor mijn vaste rubriek Tips&Trick Tuesday een serie over leestekens. Ik zet de Nederlandse en Engelse regels naast elkaar en hoop daarmee wat orde te scheppen in de hoofden die, net als die van mij, niet meer goed weten wat nu wat is.
Vandaag: het streepje. Daar zijn er in het Nederlands twee van, een korte en een lange, en in het Engels drie, een korte, een lange, én een nog langere. We noemen ze anders afhankelijk van het gebruik. Ik loop er in dit artikel even doorheen.
Het koppelteken
Het koppelteken heet in het Engels een ‘hyphen‘. Hij is kort, zit bij de plus op je toetsenbord en lijkt precies op het minteken.
De regels voor het koppelteken zijn in beide talen ingewikkeld, en zijn moeilijk met elkaar te vergelijken, omdat beide talen woorden anders koppelen. Hieronder doe ik een poging, verbeter me vooral als je een foutje ziet!
| Nederlands | Engels |
| In het Nederlands worden zelfstandig naamwoorden zoveel mogelijk aan elkaar geplakt. Dit wordt tegenwoordig steeds minder gedaan, dat heet de spatieziekte. eerstewereldland tuinpad wasmachine schoonmoeder sixpack notitieblok slaapkamer | In het Engels worden zelfstandig naamwoorden meestal los van elkaar geschreven. Bij uitzondering is er een koppelteken, of worden ze aanelkaar geschreven. Hier zijn geen regels voor, je moet het per woord maar net weten (of opzoeken). first world country garden path washing machine mother-in-law six-pack notebook bedroom |
| In het NL schrijven we samengevoegde bijvoeglijk naamwoorden aan elkaar of we veranderen de woordvolgorde een goedgemanierde jongen snelwerkend medicijn een jongen van negen jaar oud een MKB-eigenaar (zie hieronder) | In samengevoegde bijvoeglijk naamwoorden (compound adjectives) waarbij de delen op elkaar slaan en niet op het zelfstandig naamwoord, krijg je een koppelteken a well-mannered boy fast-acting medication a nine-year-old boy a small-business owner (NB. Deze regel wordt in het Engels vaak genegeerd, dan worden de woorden los geschreven) |
| Nog steeds aan elkaar als het geen bijvoeglijk naamwoord meer is, zoals hierboven. Die jongen is goedgemanierd. | Geen koppelteken als het geen bijvoeglijk naamwoord meer is. That boy is well mannered. |
| In het Nederlands krijgen we een koppelteken bij een samenstelling van twee gelijkwaardige delen (dan kun je ze dus van plek laten ruilen) man-vrouwverhouding links-extremistische organisatie hotel-restaurant zwart-wit | Het Engels heeft geen regel over ‘gelijkwaardige delen’ zoals het Nederlands dat heeft. gender ratio leftwing extremist organisation hotel and restaurant black and white |
| Je gebruikt soms een koppelteken om leesbaarheid te vergroten Carnavals-hit anti-apartheid auto-ongeluk | Je gebruikt soms een koppelteken om leesbaarheid te vergroten anti-apartheid shell-like |
| Een koppelteken bij een cijfer, letter, symbool, of als één van de delen een niet-uitspreekbare afkorting is 4-jarige jongen y-as 50+-ticket CIA-dossier bedrijfs-pc | In het Engels gelden bij deze woorden alle voorgaande regels, er is geen aparte regel voor 4-year-old boy (want: samengevoegd bijvoeglijk naamwoord) y-axis (uitzondering) 50+ ticket (want zelfstandig naamwoorden worden meestal los geschreven) CIA file (idem) company pc (idem) |
| Als een woord begint met: niet-, non-, bijna-, oud-, ex-, aspirant-, adjunct-, substituut-, chef-, kandidaat-, interim-, stagiair-, leerling-, assistent-, collega- of meester-. Of eindigt met: -generaal, -president, -testamentair, -verbaal of -militair. oud-collega minister-president | Als een woord begint met all-, ex-, of self-, of eindigt met -elect. all-encompassing president-elect |
| als het tweede woorddeel met een hoofletter begint on-Amerikaans | als het tweede woorddeel met een hoofletter begint un-American |
Het afbreekteken
Het afbreekteken is het teken dat je gebruikt als een woord net aan het einde van een regel valt waardoor je het in tweeën breekt om het papier ‘op te vullen’. Je gebruikt precies hetzelfde korte streepje als het koppelteken hierboven.
In dit artikel bespreek ik het afbreek-
teken, en dat was er zojuist eentje.
Het afbreekteken heeft in het Engels geen aparte naam en heet dus ook een ‘hyphen‘. Als je in het Engels het woord ‘hyphen’ ziet, gaat het meestal over het koppelteken, want dat is een veel vaker gebruikt en belangrijker teken in het Engels. Wil je duidelijk maken dat je het over een afbreekstreepje hebt dan kun je iets schrijven als ‘end-of-line hyphen‘, maar dat is geen standaardengels. (Weet iemand een betere term? Ik hoor het graag!)
Zowel in het Nederlands als het Engels geldt dat afbreekstreepjes online zelden gebruikt worden, dus als je nog weinig van papier leest, zul je ze weinig tegenkomen.
Ik weet nog dat ik op school ontelbare regels over afbreekstreepjes uit mijn hoofd moest leren bij Nederlands. Hier een mooi lijstje voor het Nederlands, en voor het Engels vind ik deze uitleg het beste. De regels komen in principe overeen: maak het zo logisch en zo uitspreekbaar mogelijk.
De twee belangrijkste verschillen zijn:
Omdat het Engels zo’n vreselijke spelling heeft, is het nog meer dan in het Nederlands belangrijk om afbrekingen zoveel mogelijk te vermijden. Gewoon niet doen, dus!
De Nederlandse regel dat medeklinkers zoveel mogelijk naar rechts schuiven, mag je in het Engels vergeten. In het Engels mag je de medeklinkers zetten waar je wil, als het woord maar uitspreekbaar blijft.
Het weglatingsstreepje
In het Nederlands zetten we een streepje als je een stuk van een woord weglaat om een lelijke dubbeling te voorkomen.
Wis-, natuur- en taalkunde.
Een zomer- en winterjas.
Hij heeft korte- en langetermijndoelen.
Het weglatingsstreepje bestaat in het Engels alléén als er sowieso al een koppelteken stond (dan heet het een ‘hanging hyphen‘), en kan dus meestal niet vanuit het Nederlands overgenomen worden.
Ik kom vaak Engelse zinnen tegen waarvan ik denk dat ze met een mooi weglatingsstreepje best wat duidelijker zouden zijn, maar helaas worden ze in het Engels dus niet gebruikt, zeldzame uitzonderingen daargelaten.
I checked for him up and downstairs.
A summer and winter coat.
He has short- and long-term goals. (Omdat in ‘short-term goals’ al een koppelteken stond)
In plaats van ’tot en met’
Zeg je bijvoorbeeld ‘de jaren 1980-1983’, dan betekent het streepje dat de jaren 1981 en 1982 ook meedoen. Dit is in het Engels ook zo, alleen is het streepje in het Engels langer dan in het Nederlands (een ‘en-dash’, of half kastlijntje).
Dit lijntje heet in het Engels een ‘en dash‘. Ze hadden het veel beter *N-dash* kunnen schrijven, omdat hij ongeveer zo lang is als de hoofdletter N. Je maakt hem in de meeste programma’s door ‘ctrl’ en ‘-‘ tegelijk in te drukken. Zo ziet hij eruit: –
Zoals hierboven al opgemerkt gebruik je in het Engels de en-dash in plaats van het woord ’tot en met’, en ook bij sportscores.
The Nottingham–Birmingham train leaves in five minutes.
The football match’s final score was 0–1.
That subject is discussed on pages 56–61.
Het Nederlands gebruikt hier een kort streepje, gewoon hetzelfde streepje als het koppelteken.
In beide talen staat er in dit geval geen spatie aan weerszijden van het streepje.
Belangrijk om hierbij te melden: het Engels heeft zoals bekend geen centraal orgaan dat dit soort dingen regelt. Het kan dus best zijn dat je een Engelse tekst tegenkomt waar ze wél een kort streepje gebruiken zoals in het Nederlands, dan heeft die publicatie gewoon een andere stijlgids.
Ook goed om te weten: gebruik je hier als Nederlander een kort streepje zoals in het Nederlands, dan is er echt geen kip die dat erg vindt. Alleen als je voor een officiële Engelse publicatie schrijft, zou het misschien uit kunnen maken, maar in dat geval zou er een editor moeten zijn die al je streepjes verbetert. Willen ze dat je het nooit meer doet, dan hoor je dat vanzelf wel, lijkt me. Niet iets om enorm over in te zitten, dus!
Het gedachtestreepje
Het gedachtestreepje, ook wel aandachtsstreepje genoemd, is in het Nederlands én in het Engels langer dan de streepjes hierboven. Het Nederlands gebruikt meestal het halve kastlijntje, de ‘en dash’, en het Engels gebruikt meestal het hele kastlijntje, de ‘em-dash’.
Een ‘em dash‘ is dus ongeveer zo lang als de hoofdletter M. In het Nederlands zie je hem bijna nooit, zo ziet hij eruit: —
De regels voor het gedachtestreepje zijn in beide talen nogal wollig. Je gebruikt zo’n streepje op de plek waar je anders misschien haakjes of komma’s had gehad, omdat je een wat langere pauze wilt hebben. Er zijn geen harde regels voor, en het gebruik komt in het Engels en het Nederlands aardig overeen, al zijn ze in het Engels wat populairder, heb ik het idee. Lees hier een mooi artikel over het gebruik in het Engels, en hier in het Nederlands.
In het Nederlands staat er een spatie voor en achter het gedachtestreepje, in het Engels vaak niet, maar soms wel – het hangt van de stijlgids van de publicatie af. (Kijk, dat was er eentje!) In het algemeen kun je stellen dat het Engels meestal kiest voor een em dash zonder spaties eromheen, maar als er een korter streepje gekozen wordt, dat er dan net als in het Nederlands wél spaties omheen gezet worden.
| Nederlands | Engels |
| Gedachtestreepje = half kastlijntje (en dash) | Gedachtestreepje = heel kastlijntje (em dash), maar mag ook half kastlijntje (en dash) zijn. |
| Een spatie aan weerszijden van het streepje. | Meestal geen spatie aan weerszijden, tenzij toch een en dash gekozen wordt, dan wel twee spaties. |
| Bij een opmerking “terzijde” Ik vroeg hem om loonsverhoging – ik had tenslotte hard gewerkt – maar hij zei nee. | Bij een opmerking “terzijde” I asked him for a raise — I had worked hard, after all — but he said no. |
| Bij een onverwachte wending, of als je extra nadruk op een wending wil leggen Toen kwam er een dier binnenlopen – een olifant! | Bij een onverwachte wending, of als je extra nadruk op een wending wil leggen Then an animal came in — an elephant! |
Help je mee dit artikel te verbeteren?
Jongens, ik zal het eerlijk zeggen, interpunctie is niet mijn sterkste kant. Ik heb mijn best gedaan, maar er zijn vast dingetjes hierboven die niet kloppen. Of misschien is er iets wat je niet begrijpt. Mocht je iets zien, laat je het dan weten? Dat kan hieronder met een reactie, of je kunt een e-mail sturen naar info (at) hoezegjeinhetEngels.nl. Ik wil namelijk heel graag dat de informatie die ik op deze site geef, goed klopt (voor zover de wolligheid van sommige regels dat toelaat, tenminste!)
Grappig plaatje
Uitleg: door het streepje te verplaatsen, maak je van “sweet-ass car” (=retecoole auto) “sweet ass-car” (coole reetauto)
Dit artikel is op 27-09-2022 bijgewerkt. De ene tabel was Engels>Nederlands en de andere tabel was Nederlands>Engels. Beetje onhandig! Nu rechtgetrokken, en een grappig plaatje toegevoegd.
Heddwen Newton is an English teacher and a translator from Dutch into English. She thinks about languages way too much, for example about how strange it is that these little blurb things are written in the third person.
Heddwen has two children, two passports, two smartphones, two arms, two legs, and two email newsletters.
English and the Dutch examines all the ways Dutch speakers interact with the English language. It has almost 1200 subscribers and is growing every day. Sign up here.
English in Progress is about how the English language is evolving and how it is spoken around the world. It has more than 1900 subscribers and is growing every day. Sign up here.
Meer lezen? GA NAAR EEN WILLEKEURIG ARTIKEL
Bron foto: eigen werk
Mooi artikel! Dat als native speaker de situatie in het Engels goed beschrijft.
Volgens mij maakt Microsoft Office altijd een n-dash van een hyphen als je na die hyphen een spatie en een extra woord typt. Wat de verwaring tussen de hyphens, n-dashes, en m-dashes enigszins verergt.
Zo zie je ook veel opsommingen met hyphens in Word-bestanden, terwijl dat misschien liever met bullets of andere tekens zou worden gemaakt.
Je hebt het over end-of-line hyphen, ik ken het als end hyphen.
Goed artikel weer! Ik heb 1 aanvulling: volgens mij hoor je er in het Engels bij een en dash wel spaties omheen te zetten, maar bij een em dash niet. Verder zou ik “zo” weglaten in “Omdat het Engels zo’n vreselijke spelling heeft, is het nog meer zo dan in het Nederlands belangrijk om afbrekingen zoveel mogelijk te vermijden.”, en misshcien moet natuurlijk misschien zijn.
Wat fijn om zulke goeie feedback te krijgen, Berna, bedankt! Je hebt gelijk over de en dash, en natuurlijk ook over de taalfoutjes, ik pas het artikel aan!