Een grappige uitdrukking, “zo gek als een deur”, want wat is er eigenlijk zo gek aan een deur?1 Maar belangrijker nog (voor deze site dan): wat voor opties heb je in het Engels als je wilt zeggen dat iemand goed gek is?
Er zijn héél veel Engelse opties voor gekke Harries, geesteszieke dwazen, mensen die niet goed snik zijn… Maar er zijn ook veel problemen. Dit artikel is daarom nogal lang geworden!
Mijn favoriete vertaling? “Nutty as a fruitcake” (“nutty” betekent “gek” en een “fruitcake” is een taart met flink veel gedroogde vruchten en noten2 “notig als een vruchtentaart” dus). Wat ik hieraan zo goed vind, is dat deze uitdrukking lekker gek en grappig is zoals “gek als een deur” bij ons ook, én dat de uitdrukking in zowel Amerikaans als Brits Engels gebruikt en begrepen wordt.
Andere opties zijn “he has a screw loose” of “he is out of his tree“. Niet universeel bekend, maar iedereen zal ze wel begrijpen in context, denk ik. En anders los je het saaier op met “he’s (a bit) crazy” of “he’s (a bit) cuckoo“.
“Cuckoo” is intussen wat ouderwets, maar aan de andere kant daardoor wel weer grappig. Ook goed aan “cuckoo” is dat het zowel Brits als Amerikaans Engels is (je zult hieronder zien dat dat een uitzondering is).
Gek zijn heet vaak anders in Amerikaans en Brits Engels
Hoe leuk ook, “he’s round the bend” (UK) of “round the twist” (UK) zullen door de meeste niet-Britten3 niet begrepen worden.
“He’s behaving like he has bats in his belfry” is dan juist weer Amerikaans. Ik kende hem zelf niet voordat ik dit artikel ging schrijven. De betekenis wordt uit de context natuurlijk wel duidelijk, ook omdat iedereen de term “batty” of “bats” kent in de betekenis “gek” (al is “batty” voor mij als Britse weer een vergeetachtig oud vrouwtje).
De volgende woorden zijn ook allemaal te regionaal voor teksten die voor een algemeen Engelstalig publiek bedoeld zijn (al zullen ze over het algemeen wel begrepen worden, denk ik)
bonkers (UK)
daft (UK)
mental (UK)
barking (UK) (afgekort van “barking mad”)
kooky (US)
screwball (US)
to be a basket case (US)
wacky (US)
loonie (US)
fruit loop/ loopie (US)
cuckoo for Cocoa Puffs (US)
Over deze vertalingen heb ik wat te mekkeren
“He’s out of his mind” of “he’s unhinged” vind ik wat te sterk voor “zo gek als een deur”. Maar als je te maken hebt met iemand die echt de weg kwijt is en wat gevaarlijk (of je wilt gewoon lekker overdrijven), dan kan het natuurlijk wel. Idem voor “unbalanced”, “unzipped”, “deranged” en “crazed”.
“He’s not right in the head” betekent “hij is niet goed bij zijn hoofd” of zelfs “hij is geestelijk gehandicapt” en is niet grappig. Niet leuk als je het over iemand zegt.
Verder zie ik online nog “crazy like a fox“. Dit Amerikaanse idioom betekent dat je gek overkomt, maar eigenlijk heel gewiekst en slim bent. In sommige contexten misschien een goede vertaling, maar let op dat niet-Amerikanen hem over het algemeen niet kennen.
Alles met “mad” raad ik ook af (ja, echt)
Soms doe ik het gewoon, op deze site: me de woede van een oudere generatie Britten op de hals halen. In Internationaal Engels4 hebben we namelijk een probleem met het woord “mad”. Amerikanen begrijpen dit als “boos”, oudere Britten begrijpen dit als “gek”. Het Amerikaanse gebruik is intussen zo aanwezig op het Internet en andere media dat jongere Engelstaligen over heel de wereld eerst heel goed naar de context moeten kijken voordat ze weten wat er bedoeld wordt.
Mijn advies is daarom: blijf helemaal bij het woord “mad” weg. Zeg “angry”, “annoyed” of “cross” als je “boos” bedoelt, en zeg “crazy” of “insane” als je “gek” bedoelt. Dan weet je zeker dat iedereen je bedoeling goed interpreteert.
En dan moet ik dus ook met enorm veel verdriet afraden om “mad as a hatter” en het wat minder gebruikelijke “mad as a March hare” te gebruiken. Die geweldige uitdrukkingen die door Lewis Carol extra beroemd gemaakt zijn in zijn “Alice in Wonderland”.
Ik ben docent Engels, mensen. Zet me voor 30 tieners en ik kan met gemak een 50-minuten-durend, gepassioneerd betoog houden over hoe het werk van Lewis Carol nu nog ons denken en onze cultuur beïnvloedt. Dit doet mij meer pijn dan jullie. Oudere Amerikanen zullen de uitdrukking echt wel kennen en correct interpreteren, maar de jongere generatie? Er zullen er toch veel zijn die zullen denken dat er “boos als een hoedenmaker” bedoeld wordt (de wat nare interpretatie van Johnny Depp zal niet hebben geholpen). Aangezien er zoveel andere opties zijn: toch maar niet. (Auw! Mijn hart!)
Ook “stark raving mad” valt om deze reden af, evenals “mad as a brush“, “mad as a box of frogs” en “barking mad“. Ze zijn zo leuk! Het is zo jammer!
Deze vertalingen raad ik écht af
“Bananas” betekent alleen in de UK dat je gek bent. In US Engels gaat dit meer om wild, extreem enthousiast gedrag. (“The crowd went bananas.”)
“Moonstruck”: dit in de UK intussen ouderwetse woord voor “gek” betekent in US Engels dat je heel erg verliefd bent.
“Flaky” betekende vroeger “excentriek” maar wordt tegenwoordig vooral gebruikt om iemand aan te duiden die niet goed kan plannen en organiseren en daarom nooit zijn afspraken nakomt.
*Crazy as mud-bugs on a griddle* is geen bestaande uitdrukking, maar deel van de ondertiteling van één bepaalde Amerikaanse serie. Een reden dat online woordenboeken zo gevaarlijk zijn.
Help je mee dit artikel te verbeteren?
Ik ben ook maar een mens, en soms heb ik iets mis. Weet jij een vertaling die ik nog niet had verzonnen, of heb je iets anders over dit artikel aan te merken? Ik hoor het heel graag! Laat het me hieronder weten. Anoniem, je hoeft niet eens een naam of e-mailadres aan te geven! Ik pas zo nodig mijn artikel aan, zodat bezoekers aan mijn site altijd de best mogelijke informatie krijgen.
Dit artikel is op 24-08-2022 aangepast. Ik heb mijn wat warrige eerste versie wat aangepast, en ik heb suggesties van een oplettende lezer toegevoegd. Bedankt, Dani 🙂
Footnotes
(Wat zijn het er veel, deze keer, he?)
1Het antwoord is dat “deur” een oud woord is voor “nar” of “zot”. Beetje jammer, ik vind het juist zo grappig, die vergelijking met zo’n banaal gebruiksobject…
2Minder lekker dan je zou denken, kan ik melden na een 30-jaar-durende verplichte eetsessie ervan elk jaar met Kerst. Tegenwoordig maak ik een ander soort taart voor mijn eigen kinderen met Kerstmis.
3Australië en Nieuw-Zeeland doen in dit geval met de UK mee. Voor mij is “round the twist” zelfs extreem Australisch, omdat ik met een Australische kinderserie ben opgegroeid die zo heette 🙂 (Goed nieuws: alle afleveringen staan op YouTube!)
4Internationaal Engels bestaat niet. Onhandig voor Nederlanders, die over het algemeen het liefst in Internationaal Engels willen schrijven, aangezien hun doelgroep zo gemixt is. Daarom probeer ik toch advies te geven over het niet-bestaande Internationaal Engels, zo goed als het kan.
Heddwen Newton is an English teacher and a translator from Dutch into English. She thinks about languages way too much, for example about how strange it is that these little blurb things are written in the third person.
Heddwen has two children, two passports, two smartphones, two arms, two legs, and two email newsletters.
English and the Dutch examines all the ways Dutch speakers interact with the English language. It has almost 1200 subscribers and is growing every day. Sign up here.
English in Progress is about how the English language is evolving and how it is spoken around the world. It has more than 1900 subscribers and is growing every day. Sign up here.
Meer lezen? GA NAAR EEN WILLEKEURIG ARTIKEL
Disclaimer: deze site is geen woordenboek. Mijn vertalingen zijn de meningen van één mens, en mijn voorbeelden zijn zelfverzonnen. Meer weten? Kijk dan bij de veelgestelde vragen.
Bron beeld: craiyon.com (dit is online software die plaatjes genereert n.a.v. een geschreven omschrijving. Dit kwam eruit toen ik “crazy as a door” invoerde. Freaky, he?)
Zelf zet ik in dit soort gevallen vaak de joker in door gewoon het spreekwoord letterlijk te vertalen. Specifiek dit geval staat als “Crazy like a door” in notulen die ik ooit maakte. Iedereen die Nederlands spreekt (toch vaak de gros van het publiek) weet precies wat je bedoelt; de rest kan wel raden wat je ermee bedoelt.
Je komt zo natuurlijk niet over als een bekwame spreker van het Engels, maar goed.
Ik vind dit een prima, praktische oplossing – zet er aanhalingstekens omheen, en iedereen zal begrijpen dat het om een lokaal spreekwoord gaat.
Je kunt ook nog kiezen voor iets als “as we say in Dutch, he was crazy like a door!”. Moet je niet te vaak doen, maar is in spaarzame gevallen nog best charmant 🙂
Weer een superleuke artikel! Ik moet nu ophouden met uitstellen en terug aan het werk, maar deze site is zó leuk!
Is er nog ruimte voor ‘barking’ hierboven? (vroeger een bijwoord bij barking mad, dus uit den boze – see what I did there? – maar inmiddels gangbaar in Groot-Brittannië als bijvoeglijk naamwoord an sich)